بَاب
فِي بَيْعِ
الْمُضْطَرِّ
25. Muzdarrın (Zorda
Kalanın) Satışı
حَدَّثَنَا
مُحَمَّدُ
بْنُ عِيسَى
حَدَّثَنَا
هُشَيْمٌ
أَخْبَرَنَا
صَالِحُ بْنُ
عَامِرٍ
قَالَ أَبُو
دَاوُد كَذَا
قَالَ مُحَمَّدٌ
حَدَّثَنَا
شَيْخٌ مِنْ
بَنِي تَمِيمٍ
قَالَ
خَطَبَنَا
عَلِيُّ بْنُ
أَبِي
طَالِبٍ أَوْ
قَالَ قَالَ
عَلِيٌّ
قَالَ ابْنُ
عِيسَى
هَكَذَا
حَدَّثَنَا
هُشَيْمٌ
قَالَ
سَيَأْتِي
عَلَى
النَّاسِ
زَمَانٌ عَضُوضٌ
يَعَضُّ
الْمُوسِرُ
عَلَى مَا فِي
يَدَيْهِ
وَلَمْ
يُؤْمَرْ
بِذَلِكَ
قَالَ اللَّهُ
تَعَالَى
وَلَا
تَنْسَوْا
الْفَضْلَ
بَيْنَكُمْ
وَيُبَايِعُ
الْمُضْطَرُّونَ
وَقَدْ نَهَى
النَّبِيُّ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ وَسَلَّمَ
عَنْ بَيْعِ
الْمُضْطَرِّ
وَبَيْعِ
الْغَرَرِ
وَبَيْعِ
الثَّمَرَةِ
قَبْلَ أَنْ
تُدْرِكَ
Benî Temim
(kabilesin)'den bir ihtiyar şöyle demiştir: Ali b. Ebî Tâlib (r.a) bize şöyle
hitab etti: Veya Ali şöyle dedi: îbn îsa; "Hüşeym bize böylece haber
verdi" dedi-.
İnsanların üzerine.çok
şiddetli bir zaman gelecek; onunla emrolunmadiğı halde zengin elindeki malını
ısıracak (sıkı sıkıya sarılıp fakire vermeyecek). Halbuki Allah (c.c),
"Aranızda iyiliği unutmayınız" buyurmuştur.[Bakara 237] Zorda
kalanlar (mallarını) satacaklar. Oysa Rasûlullah (s.a.v.); muzdarr'ın satışını,
içerisinde zarar olan satışı ve olgunlaşmadan önceki meyvenin satışını
nehyetmiştir.
İzah:
Ahmed b. Hanbel, I,
116.
Sünen-i Ebu Dâvûd
şârihi Hattâbî; muzdarnn satışının iki manada kullanılmış olmasını muhtemel
görür:
a) Kişinin, ikrah
(zorlama) yoluyla, satışı yapmak mecburiyetinde kalmasıdır. Bu yolla yapılan
alışveriş fasiddir.
b) Bir kimsenin borcunu
ödemek veya yapması gereken bir işi yapmak için elindekini değerinden çok aza
satmasıdır. Halbuki bu durumda olan borçluya yardım edilmeli, mühlet verilmeli,
kredi sağlanmalıdır.
Hattâbî: "Bu tür
bir satış caizdir, ancak ulemanın çoğunluğu bunu mekruh addetmişlerdir."
der.
Hattâbî, hadisin
isnadında bilinmeyen meçhul bir ravinin bulunduğunu da kaydeder.
Hanefî fıkıh
kitaplarından Dürrü'l-Muhtâr'da, muzdarnn satışı ve alışının fasid olduğu
belirtilir ve bu alış'veriş şu şekilde tasvir edilir:
"Muzdarrın satın
alışı şöyle olur: Meselâ bir kimse yiyecek veya içecek veya başka bir şeye son
derece muhtaç olur. Ancak satıcı bunları ancak normal değerinden çok fazlaya
satar.
Muzdarrın satışı da, bir
kimsenin malını satmak zorunda kalması ve müşterinin değerinden çok düşük bir
fiatla satın almasıdır. Meselâ, kişinin borcu vardır, hâkim borçluya borcunu
ödemesi için malını satmaya zorlar. Müş: teri de çok ucuza alır."
Dürrü'l-Muhtâr'ın bu
izahı, Hattâbî'in koyduğu tasvirlerden ikincisi ile aynıdır.
Hz. Ali kerremellahü
vechehu, hutbesinde; ileride şiddetli zamanların geleceğini bildirirken bunu
"adûd" kelimesi ile ifade etmiştir. Bu kelime aslında
"ısırıcı" demektir. O zaman metindeki bu bölüm "ısırıcı bir
zaman" manasına gelir. Kâmus'ta; zamanın ısırmasından maksadın, onun
şiddetli olduğu ifade edilir.
Hz. Ali (r.a), bu
şiddetli zamanın özelliklerinden bahsederken, iki şeye temas etmiştir:
1- Hali vakti yerinde
olan zenginler, mallarına sıkı sıkıya sarılacaklar, cimrilik yapacaklar,
fakirleri düşkünleri düşünmeyeceklerdir. Halbuki müs-lümanlar cimrilik yapmakla
değil, cömertlikle emrolunmuşlardır. Hz. Ali Efendimiz, sözüne şahit olarak da
bir âyet okumuştur.
2- İnsanlar, zorunlu
olarak mallarını satmak durumunda olacaklardır. Hz. Ali sonra; Rasülullah'ın
muzdarrın satışını, kendisinde garar olan satışı ve olgunlaşmamış meyvenin
satışını nehyettiğini söylemiştir. Bu satışlarla ilgili bilgi daha önce
geçmişti.