DEVAM: 22. Vefa
Gösterilmesi Emredilen Adak
حَدَّثَنَا
الْحَسَنُ
بْنُ عَلِيٍّ
حَدَّثَنَا
يَزِيدُ بْنُ
هَارُونَ
حَدَّثَنَا عَبْدُ
اللَّهِ بْنُ
يَزِيدَ بْنِ
مِقْسَمٍ الثَّقَفِيُّ
مِنْ أَهْلِ
الطَّائِفِ
قَالَ حَدَّثَتْنِي
سَارَّةُ
بِنْتُ
مِقْسَمٍ
الثَّقَفِيِّ
أَنَّهَا
سَمِعَتْ
مَيْمُونَةَ
بِنْتَ
كَرْدَمٍ
قَالَتْ
خَرَجْتُ
مَعَ أَبِي
فِي حِجَّةِ
رَسُولِ
اللَّهِ
صَلَّى اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
فَرَأَيْتُ
رَسُولَ
اللَّهِ
صَلَّى اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
وَسَمِعْتُ النَّاسَ
يَقُولُونَ
رَسُولُ
اللَّهِ صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
فَجَعَلْتُ
أُبِدُّهُ
بَصَرِي
فَدَنَا
إِلَيْهِ أَبِي
وَهُوَ عَلَى
نَاقَةٍ لَهُ
مَعَهُ دِرَّةٌ
كَدِرَّةِ
الْكُتَّابِ
فَسَمِعْتُ
الْأَعْرَابَ
وَالنَّاسَ
يَقُولُونَ
الطَّبْطَبِيَّةَ
الطَّبْطَبِيَّةَ
فَدَنَا
إِلَيْهِ
أَبِي
فَأَخَذَ
بِقَدَمِهِ
قَالَتْ
فَأَقَرَّ
لَهُ وَوَقَفَ
فَاسْتَمَعَ
مِنْهُ
فَقَالَ يَا
رَسُولَ
اللَّهِ
إِنِّي
نَذَرْتُ
إِنْ وُلِدَ لِي
وَلَدٌ
ذَكَرٌ أَنْ
أَنْحَرَ
عَلَى رَأْسِ
بُوَانَةَ
فِي عَقَبَةٍ
مِنْ
الثَّنَايَا
عِدَّةً مِنْ
الْغَنَمِ
قَالَ لَا
أَعْلَمُ
إِلَّا أَنَّهَا
قَالَتْ
خَمْسِينَ
فَقَالَ
رَسُولُ اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ هَلْ
بِهَا مِنْ
الْأَوْثَانِ
شَيْءٌ قَالَ
لَا قَالَ
فَأَوْفِ
بِمَا
نَذَرْتَ
بِهِ لِلَّهِ
قَالَتْ
فَجَمَعَهَا
فَجَعَلَ
يَذْبَحُهَا
فَانْفَلَتَتْ
مِنْهَا
شَاةٌ
فَطَلَبَهَا
وَهُوَ
يَقُولُ
اللَّهُمَّ
أَوْفِ
عَنِّي نَذْرِي
فَظَفِرَهَا
فَذَبَحَهَا
Meymûne binti Kerdem'in
şöyle dediği rivayet edilmiştir: Hz. Nebi'in (veda) haccında babamla birlikte
çıktım. Ra-sûlullah (s.a.v.)'ı gördüm. İnsanların "Rasûlullah"
dediklerini duydum. Gözümle o'nu takibe başladım. Babam kendisine yaklaştı.
Rasûlullah devesinin üzerinde idi. Elinde öğretmenlerin sopası gibi (ince) bir
sopa vardı. Bedevilerin ve insanların "Tab, tab" dediklerini duydum.
Babam o'na (iyice)
yaklaştı, ayağını tuttu. Hz. Nebi buna ses çıkarmadı, durup babamı dinledi.
Babam:
Ya Rasûlallah, ben bir
erkek çocuğum dünyaya gelirse, Büvâne (dağı)'nın tepesinde dik yokuşlu yollarda
birkaç koyun kurban etmeyi adadım, dedi. -Abdullah b. Zeyd: "Tam
bilmiyorum ama, galiba elli koyun demişti" dedi.- Rasûlullah: "Orada
putlardan bir şey var mı?" diye sordu. Babam: Hayır, dedi. Rasûlullah
(s.a.v.): "Allah için adadığın şeyi yerine getir" buyurdu.Meymûne
devamla şöyle dedi: Babam koyunları toplayıp kesmeye başladı. Koyunlardan biri
kurtulup kaçtı. Babam; "Ey
Allah'ım, benim adağımı ödet" diyerek o'nu aradı. Buldu ve kesti.
İzah:
İbn Mâce, keffârât (bir
bölümü).
Tab tab: Bu sözün iki
manaya ihtimali vardır: 1) Hz. Nebi'in elindeki değnekten kinâye-dİr. Çünkü
insan onu bir yere vurursa "Tab, tab" diye ses çıkarır. O zaman mana,
"Sopadan sakının, sopadan sakının, sopadan sakının" olmuş olur. 2)
Ayakların yere değdiğinde çıkardığı sestir.
Nebi s.a.v.'in ayağını tutması: "Babam onun Nebiliğini tasdik
etti" şeklinde de olması mümkündür. Avnü'l-Ma'bûd bu manayı; Menhel'in
tekmilesi, önceki manayı tercih etmiştir.
Bu hadis,
Kitabü'n-Nikah'da 2103 numarada geçmiştir. Ancakj Kerdem'in Hz. Nebi'in ayağını
tuttuktan sonra Rasûlullah'la konuşması, buradakinden tamamen farklı olarak
takdim edilmiştir.
Bu hadisle, bir önceki
hadisteki vakıanın aynı olup, rivayetlerinde bazı farklılıkların bulunması
mümkün olduğu gibi, ayrı ayrı hâdiselerle ilgili olmaları da mümkündür.
Adakta bulunan şahsın;
dağ tepelerinde, sarp yokuşlarda kurban kesmeyi adaması, adağına kuvvet
kazandırmak içindir. Gerçi adaklar bir şeyin olup olmamasına tesir etmez,
Allah'ın takdirini değiştirmez. Fakat, anlaşılıyor ki adak sahibi Hz. Nebi'i
ilk defa görmüş, onun sohbetinden istifade edememiştir. Onun için, adağın ve
adağı zorlaştırmanın takdire tesiri olmayacağını bilmiyordu. Eskiden kalma
bilgisine dayanarak, eğer yapılması zor bir şey adarsa arzusuna nail olacağını
zannediyordu.
Hadis, bir yerle
kayıtlı olan adakların eğer o yerlerde tevhide aykırı bir şey yoksa oralarda
eda edileceğine delil gösterilir. Hattâbî şöyle der:
"Hadis; Mekke'de
veya başka bir yerde, yemek yedirmeyi ya da kurban kesmeyi adayan kişinin, bu
adağını başka yerlerin fakirlerine ifa etmesinin caiz olmadığına delildir. Bu
görüş Şafiî mezhebine göredir. Şafiî'den başkaları bu adağın başka yerlerde de
eda edilebileceğini söylerler."
Hadisin, Hattâbî'nin
anladığı manaya delâlet etmesi mümkündür. Ama bu kesin değildir. Çünkü Hz.
Nebi, bir defa kurbanların orada kesilmesinin şart olduğunu söylememiştir.
Ayrıca "Orada putlardan bir şey var mı?" diye sorarken, kurbanın
kesilip kesilemeyeceğini değil de adağın sahih olup olmadığını aramış olabilir.
Çünkü eğer orada put varsa adağın eski alışkanlıklara binaen, Allah rızasından
başka bir şey için olması tehlikesi mevzubahistir. Nitekim Ahmed b. Hanbel ve
Beğavî'nin rivayetlerinde İbni Kerdem'in; "Ben cahiliye devrinde iken
Büvâne'nin tepesinde birkaç koyun kesmeyi adadım..." dediği
belirtilmektedir.