DEVAM: Günah İşlemeyi
Adayana Keffaret Gerekir Diyenler
حَدَّثَنَا
مُوسَى بْنُ
إِسْمَعِيلَ
حَدَّثَنَا
وُهَيْبٌ
حَدَّثَنَا
أَيُّوبُ عَنْ
عِكْرِمَةَ
عَنْ ابْنِ
عَبَّاسٍ
قَالَ بَيْنَمَا
النَّبِيُّ
صَلَّى اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
يَخْطُبُ
إِذَا هُوَ
بِرَجُلٍ
قَائِمٍ فِي
الشَّمْسِ
فَسَأَلَ
عَنْهُ
قَالُوا
هَذَا أَبُو
إِسْرَائِيلَ
نَذَرَ أَنْ
يَقُومَ
وَلَا
يَقْعُدَ وَلَا
يَسْتَظِلَّ
وَلَا
يَتَكَلَّمَ
وَيَصُومَ
قَالَ
مُرُوهُ
فَلْيَتَكَلَّمْ
وَلْيَسْتَظِلَّ
وَلْيَقْعُدْ
وَلْيُتِمَّ
صَوْمَهُ
İbn Abbas (r.a.) şöyle
anlatmıştır: Rasûlullah (s.a.v.) (insanlara) hitab ederken, güneşin altında
ayakta duran bir adam görüp durumunu sordu.
Bu, Ebû İsrail'dir.
Ayakta durmayı, oturmamayı, gölgelenmemeyi, konuşmamayı ve oruç tutmayı adadı,
dediler.
Nebi (s.a.v.): "Ona
söyleyin; konuşsun, gölgelensin, otursun ve orucunu tamamlasın"
buyurdu.[187]
İzah:
Buhari, eymân; îbn
Mâce, keffârât; Muvatta; Ahmed b. Hanbel, IV, 168.
Münzirî, bazı
âlimîerin; hadiste anılan Ebû İsrail'in, Kayser el-Âmirî olduğunu çünkü
sahabeler arasında Ebû israil künyesinin sadece bu zâta ait bulunduğunu
söylediklerini nakleder. Münzirî'nin bildirdiğine göre, Ebû İsrail'in adı bu
hadisten başka hiçbir hadiste geçmemiştir. Ebû Kasım el-Beğavî; Ebû İsrail'in
adının Kuşeyr olduğunu söylemiştir.
Bezlü'l-Mechûd'da ise,
Ebû Amr'ın; "Onun adının Cuseyr olduğu söylenildi" dediği
kaydedilmektedir. Ebû İsrail'in, Ensar'dan mı yoksa Kureyş'ten mi olduğunda da
ihtilâf vardır.
Hz. Nebi (s.a.v.),
cemaate karşı konuşma yaparken güneşte ayakta duran birisini görünce adamı
merak edip sormuş. Kadı Iyaz; "Hz. Nebi'in sorusu, adamın adını öğrenmeye
yöneliktir. Kendisine cevap olarak isminin söylenmesi de bunu gösterir"
der. Ancak başkaları, sorunun hem adamın adını hem de durumunu öğrenmeye
yönelik olduğunu söylerler.
Hadis-i şerifte iki
yönlü bir adak söz konusudur. Bunlardan birisi masiyet (günah) yönü, diğeri de
tâat yönüdür. Adağın güneşin altında hiç oturmadan ayakta durma ve konuşmama şeklinde
olan kısmı masiyet, oruç tutma kısmı da tâattır. Hz. Nebi (s.a.v.); adağın
masiyet olan kısmını reddetmiş, ibadete ait kısmının ise devamını istemiştir.
Hadisten anlıyoruz ki,
Kur'an'da ve sünnette meşru oldukları belirtilmeyen ve insana eziyet veren
şeyler ibadet değildir. Yalınayak yürümek, güneşin altında kalmak bu
kabildendir.
Avnü'l-Ma'bûd sahibi;
Hz. Nebi'in Ebu İsrail'i ayakta durmaktan ve güneşin altında kalmaktan men
etmesini gözönüne alarak, hadisin, günah işleme konusundaki adakların geçerli
olmayacağına hamledildiğini söyler. Bundan Önceki babın ilk hadislerim izah
ederken bu konuda âlimlerin farklı görüşte oldukları belirtilmiş ve bu
görüşlere işaret edilmişti.
Kurtubî de; Ebû İsrail
kıssasının, günah olan veya gücünün yetmeyeceği bir şeyi yapmayı adayana
keffaretin gerekli olmadığını söyleyenler için büyük bir delil olduğunu
söyler. Bu meselenin de münakaşası daha önce geçti. Burada tekrarına gerek
duymuyoruz.
Hattâbî; hadisteki,
adağa konu olan şeylerden orucun dışındakilerin bedene eziyet verdikleri ve
birer ibadet olmadıkları için, günaha dönüştüklerini; dolayısıyla bu adaklara
vefanın gerekmediği gibi, keffaretin de lâzım olmadığını savunur.
Bu konuda Aynî'nin
söyledikleri de şöyledir: "Oruç bir ibadet olduğu için, Hz. Nebi
(s.a.v.)Ebû İsrail'e orucunu tamamlamasını emretmişti. Ama diğerleri böyle
değildir. Bu hadis, mubah olan şeyleri konuşmama ve Allah'ı anmayı terketmenin
tâat olmadığına delildir. İçerisinde tâat olmayan, kitap ve sünnetle ibadet
oldukları bildirilmeyen; güneşin altında durmak gibi bedene eziyet olan şeyler
de böyledir. Tâat, Allah ve Rasûlü'nün emrettikleridir."
Avnü'I-Ma'bûd sahibi;
hadisi, bazı mutasavvıfların nefis tezkiyesi adı altında nefse zulüm ederek
kendilerine eza ve cefa etmelerinin caiz olmadığına da delil olduğunu
kaydeder.