DEVAM: 14-15. (Ölen
Birinin Bıraktığı) Çocukların Geçimi
حَدَّثَنَا
أَحْمَدُ
بْنُ
حَنْبَلٍ
حَدَّثَنَا
عَبْدُ
الرَّزَّاقِ
عَنْ
مَعْمَرٍ عَنْ
الزُّهْرِيِّ
عَنْ أَبِي
سَلَمَةَ عَنْ
جَابِرِ بْنِ
عَبْدِ اللَّهِ
عَنْ
النَّبِيِّ
صَلَّى
اللَّهُ عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
كَانَ
يَقُولُ
أَنَا أَوْلَى
بِكُلِّ
مُؤْمِنٍ
مِنْ
نَفْسِهِ
فَأَيُّمَا
رَجُلٍ مَاتَ
وَتَرَكَ
دَيْنًا فَإِلَيَّ
وَمَنْ
تَرَكَ
مَالًا
فَلِوَرَثَتِهِ
Cabir b. Abdillah’dan
demiştir ki Nebi (S.A.V.) (şöyle) buyururmuş: “Ben bir müslüman'a kendisinden
daha yakınım. (müslüman) bir kişi (arkasında) borç bırakarak ölürse (onu ödemek
) bana (düşer.Müslümanlardan) bir kimse (arkasında) mal bırakacak olursa (o mal
da onun) mirasçılarına aittir.
İzah:
Buhari, feraiz, kefale,
istikraz, tefsir; Müslim, Cuma, feraiz; Tirmizi, feraiz, cenaiz; Nesai, cenaiz;
İbn Mace, Mukaddime, Sadakat, feraiz
Cabir r.a.’den rivayet
olduğuna göre, Nebi efendimiz İslamiyetin ilk yıllarında borçlu olarak ölen
kimselerin cenaze namazının kılmazmış. Bir gün borçlu olarak ölen bir kimsenin
cenazesi getirilmiş te Nebi efendimiz:
“Bu adamın borcu
varmıdir?" diye sormuş, halk
"Evet iki dinar
borcu var" deyince (onun namazını kılmak istememiş ve)
"Kardeşinizin
namazım kılınız” buyurmuş. (Orada hazır bulunan) Ebû Katâdenin
"Ey Allah'ın
Rasûlü, o borcu ben yükleniyorum" demesi üzerine, Onun cenaze namazını
kıldırmış.[Buhari, feraiz, Zekat, kefale; Müslim feraiz; Ebû Davûd, vesaya;
Nesâi, Cenaiz; İbn Mace, Sadakat, Ahmed b. Hanbel, II, 70.]
Fakat daha sonraları
İslâm fütuhatı gelişip İslam devleti zenginleşince, Nebi efendimiz
"Ben müslüinanlara
kendilerinden daha yakınım. Kim bir borç bırakırsa ödemesi bana düşer. Kim de
bir mal bırakırsa mirasçılarınındır." buyurarak[Mansûr Ali Nasıf, el-Tac
licamiul-usûl, 11-226] bu uygulamayı yürürlükten kaldırmıştır.[Miras Kamil,
Tecrid-i sarih tercemesi, VII-390.]
Metinde geçen "ene
evlâ bikülli mü'minin" cümlesi Ahzâb sûresinde şu manaya gelen lafızlarla
ifade buyurulmuştur. "Nebi mü'minlere canlarından ileridir."[Ahzâb 6]
Rivayete göre Rasûl-ü
Ekrem Efendimiz Tebük seferine gidileceğini ilan edince bazı kimseler
ailelerinden izin isteyeceklerini söylemişler. Bunun üzerine bu âyet-i kerime
indirilerek "Nebiin emr u irşadı mü'minlere nefislerinin delaletinden
daha hayırlıdır.[Ahzâb 6] buyurulmuştur.
İbn Abbas (r.a.) ile
Atâ b. Ebî Rebâh bu âyet-i kerimeyi şöyle tefsir etmişlerdir. "Rasûl-u
Ekrem mü'minleri bir şeye davet eder, nefisleri de başka bir şeye davet ederse,
Rasûlullah'ın davetine icabetmek nefislerinin arzusuna uymaktan daha
hayırlıdır." Müfessir, Mukatıl'den de "Peygamber (s.a.v.)'in emirde
irşadına uymak, mü'minlerin
bazısının diğer
bazısının fikir ve içtihadına uymasından daha hayırlıdır." suretinde bir
tefsir nakledilmiştir.[Miras Kamil, Tecrid-i sarih tercemesi, VII, 391.]