بَاب
مَا جَاءَ فِي
وَصِيَّةِ
الْحَرْبِيِّ
يُسْلِمُ
وَلِيُّهُ
أَيُلْزِمُهُ
أَنْ يُنْفِذَهَا
16. Velisi Müslüman
Olan Bir Harbinin Vasiyetini Yerine Getirmek Gerekir Mi?
حَدَّثَنَا
الْعَبَّاسُ
بْنُ
الْوَلِيدِ بْنِ
مَزْيَدٍ
أَخْبَرَنِي
أَبِي
حَدَّثَنَا
الْأَوْزَاعِيُّ
حَدَّثَنِي
حَسَّانُ
بْنُ
عَطِيَّةَ
عَنْ عَمْرِو
بْنِ شُعَيْبٍ
عَنْ أَبِيهِ
عَنْ جَدِّهِ
أَنَّ
الْعَاصَ
بْنَ وَائِلٍ
أَوْصَى أَنْ
يُعْتِقَ
عَنْهُ
مِائَةُ
رَقَبَةٍ
فَأَعْتَقَ
ابْنُهُ هِشَامٌ
خَمْسِينَ
رَقَبَةً
فَأَرَادَ
ابْنُهُ
عَمْرٌو أَنْ
يُعْتِقَ
عَنْهُ
الْخَمْسِينَ
الْبَاقِيَةَ
فَقَالَ
حَتَّى
أَسْأَلَ
رَسُولَ اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ فَأَتَى
النَّبِيَّ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
فَقَالَ يَا
رَسُولَ
اللَّهِ
إِنَّ أَبِي
أَوْصَى
بِعَتْقِ
مِائَةِ رَقَبَةٍ
وَإِنَّ
هِشَامًا
أَعْتَقَ
عَنْهُ خَمْسِينَ
وَبَقِيَتْ
عَلَيْهِ
خَمْسُونَ
رَقَبَةً
أَفَأُعْتِقُ
عَنْهُ
فَقَالَ
رَسُولُ
اللَّهِ صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
إِنَّهُ لَوْ
كَانَ
مُسْلِمًا
فَأَعْتَقْتُمْ
عَنْهُ أَوْ
تَصَدَّقْتُمْ
عَنْهُ أَوْ
حَجَجْتُمْ
عَنْهُ
بَلَغَهُ
ذَلِكَ
Amr b. Şuayb'ın dedesi
Amr b. As'dan rivayet olunduğuna göre: As b. Vail kendi hesabına (ölümünden
sonra) yüz köle âzât edilmesini (oğullarına) vasiyyet etmişti. Bunun üzerine
oğlu Hişam, elli köle azat etti. Kalan elli köleyi de (diğer) oğlu Amr (b. As)
azat etmek istedi ve "Ben (bunu bir) Rasûlullah (S.A.V.)'e sorayım"
dedi. Sonra (Hz. Peygamber'in huzuruna varıp):
"Ey
Allah'ın Rasûlü babam kendi hesabına yüz köle azat edilmesini vasiyyet
et(miş)ti. (kardeşim) Hişam onun hesabına elli köle azat etti. Şimdi babamın
üzerinde borç olarak elli köle kaldı. (Bu elli köleyi) onun hesabına azat
edebilir miyim?" dedi.
Rasûlullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem) de: "Eğer o müslüman olsaydı da onun hesabına köle azat
etşeydiniz, yahut sadaka verseydiniz, ya da hacc etseydiniz bu(nların sevabı) ona
erişirdi" buyurdu.
İzah:
Harbi: Müslümanlarla
aralarında sulh akdi bulunmayan ülke ahalisinden herbırıdır.[Bilmen Ö. Nasuhi,
İstlahat-ı Fıkhıyye Kamusu, VII-338.]
Bu hadis-i şerifte,
ölümünden sonra kendi hesabına yüz köle azat edilmesini iki oğluna vasiyyet
ederek öldüğünden bahsedilen kimse, Hz. Peygambere düşmanlığıyla tanınan ve
Mekke müşriklerinin ileri gelenlerinden olan As b. Vâildir. Müşrik olarak
yaşamış, müşrik olarak ölmüştür.
Kendilerine yüz köle
azat etmeleri için vasiyyette bulunduğu oğulları ise Hişâm (r.a.) ile Amr
(r.a.)dır. İbn Hibban'ın rivayetine göre Hişam, İslama girmeden önce Ebû-As
künyesiyle künyelenmişti. Fakat Hz. Peygamber onun bu künyesini değiştirerek
O'na Ebû Muti künyesini verdi. Hz. Hişam İsla-mın ilk yıllarında müslüman
olmuş, Mekke müşriklerinin dayanılmaz işkencelerinden kurtulmak için bazı
müslümanlarla birlikte Habeşistana hicret etmişti.
Yermük savaşında Allah
yolunda savaşırken şehid oldu. İbn Sa'd'ın açıklamasına göre, annesi Ümmü
Hanmele b. Hişam b. el-Muğîre'dir.
As b. Vâil'in diğer
oğlu ise, Hz. Hişam'ın ağabeyi olan meşhur Mısır fatihi Amr b. As'dır.