بَاب
فِي بَيْعِ
الطَّعَامِ
إِذَا فَضَلَ
عَنْ
النَّاسِ فِي
أَرْضِ
الْعَدُوِّ
130. Düşman Ülkesinde
(Ganimetlerden Artan) İhtiyaç Fazlası Yiyecekleri Satmanın Hükmü
حَدَّثَنَا
مُحَمَّدُ
بْنُ
الْمُصَفَّى
حَدَّثَنَا
مُحَمَّدُ
بْنُ
الْمُبَارَكِ
عَنْ يَحْيَى
بْنِ
حَمْزَةَ قَالَ
حَدَّثَنَا
أَبُو عَبْدِ
الْعَزِيزِ
شَيْخٌ مِنْ
أَهْلِ
الْأُرْدُنِّ
عَنْ عُبَادَةَ
بْنِ نُسَيٍّ
عَنْ عَبْدِ
الرَّحْمَنِ
بْنِ غَنْمٍ
قَالَ
رَابَطْنَا
مَدِينَةَ قِنَّسْرِينَ
مَعَ
شُرَحْبِيلَ
بْنِ السِّمْطِ
فَلَمَّا
فَتَحَهَا
أَصَابَ
فِيهَا غَنَمًا
وَبَقَرًا
فَقَسَمَ
فِينَا
طَائِفَةً
مِنْهَا وَجَعَلَ
بَقِيَّتَهَا
فِي
الْمَغْنَمِ
فَلَقِيتُ
مُعَاذَ بْنَ
جَبَلٍ
فَحَدَّثْتُهُ
فَقَالَ
مُعَاذٌ
غَزَوْنَا
مَعَ رَسُولِ
اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ خَيْبَرَ
فَأَصَبْنَا
فِيهَا
غَنَمًا فَقَسَمَ
فِينَا رَسُولُ
اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
طَائِفَةً
وَجَعَلَ
بَقِيَّتَهَا
فِي
الْمَغْنَمِ
Abdurrahman b.
Ganın'den; demiştirki; Biz Şürahbil b. es-Simt ile birlikte Kinnasr'ın şehri
(sınırı) nde (savaşmak üzere) hazır kıta olarak bulunuyorduk. (Şürahbil) orayı
fethedince orada (düşmandan bir mikdar) koyun ve sığır ele geçirdi. Bunun
üzerine ganimetin bir kısmını bizlere bölüştürdü, kalanını da ganimetlerin
toplandığı yere koydu. Kısa bir süre sonra ben Muaz b Cebel (r.a) ile
karşılaştım ve bu durumu ona anlattım. Bunun üzerine Muaz (r.a):
Biz de Rasûlullah
{s.a.v.) ile birlikte Hayber'de savaş'a katılmış ve orada (bir mikdar) ganimet
ele geçirmiştik Rasûlullah (s.a.v.) (ganimetlerin) bir kısmını bize
bölüştürmüş, kalanını da ganimetlerin toplandığı yere koymuştu, diye cevap
verdi.
İzah:
Musannif Ebû Davud'a
göre bu hadis-i şerif, düşman ülkesinde ele geçirilen ganimet malları arasında
bulunan ve zaruri ihtiyaca binâen, ganimetlerin taksiminden önce gazilere
dağıtılan yiyecek maddelerinden ihtiyaç fazlasının, gaziler tarafından orada
satılmasının caiz olduğuna delalet etmektedir. Çünkü aslında ganimet mallarının
taksiminde gerçekten bir "değişim" manası vardır. Zira ganimet
mallarının her birinde ayrı ayrı her gazinin hakkı vardır. Ganimet malları gaziler
arasında taksim edilince, gaziler ganimet mallarının her birine yayılmış olan
haklarını kendi aralarında değişmiş sayılırlar. Binaenaleyh aslında alış-veriş
anlamı taşıyan böyle bir taksim neticesinde ele geçmiş olan yiyecek
maddelerinin ihtiyaç fazlasını henüz İslam ülkesine taşımadan düşman ülkesinde
satmakta da bir sakınca olmaması gerekir.
Ancak Hattabi'nin de
açıkladığı gibi ganimet mallarındaki Allah ve Ra-sûlünün beşte bir hakkı
öncelikle ayrılmadan ganimet malları gaziler arasında bölüştürülemez. Fakat
zaruretten dolayı yiyecek maddeleri bu hükmün dışındadır. Yiyecek maddeleri
zaruretten dolayı daha ganimetler düşman ülkesinde iken ihtiyaç mikdan
nisbetinde gazilere bölüştürülebilir. İhtiyaç mik-darından fazlası ise
satılamaz. Yine ganimet mallan arasına konmak üzere geri verilir. Sonra İslam
ülkesine nakledilerek usulüne göre bölüştürüıuı. Hadis-i şeriften anlaşılan da
budur. Nitekim Hanefi fıkıh kitaplarından ed-Dürrü'l-Muhtar isimli eserde de bu
mevzu şöyle açıklanıyor; "Dar-i harpte ganimet malı taksim edilemez. Ancak
hükümdar ganimet malının gaziler arasında taksim edilmesinin faydalı olduğu
içtihadında bulunur veya gazilerin ona ihtiyacı olursa bu takdirde taksim sahih
olur..."[Davudoğlu A. İbn-i Abidin Terceme ve Şerhi VII, 402.]
"Gerek hükümdar
gerekse başkası.mülk edinmek için ganimet malını taksim edilmeden önce satamaz.
Ama yenilecek şey için ganimet malından bir mikdar satılsa caizdir. Satılması
caiz olmadığı halde, ganimet malı satılmış olursa fesadı önlemek için geri
alınır. Geri alınması mümkün olmazsa ganimete konulmak üzere parası
alınır.”[Davudoğlu A. İbn-i Abidin
Terceme ve Şerhi VIII, 403.]