بَاب
الْإِشَارَةِ
فِي
التَّشَهُّدِ
180-181. Teşehhüdde
(Parmakla) İşaret Etmek
حَدَّثَنَا
الْقَعْنَبِيُّ
عَنْ مَالِكٍ عَنْ
مُسْلِمِ
بْنِ أَبِي
مَرْيَمَ
عَنْ عَلِيِّ
بْنِ عَبْدِ
الرَّحْمَنِ
الْمُعَاوِيِّ
قَالَ رَآنِي
عَبْدُ
اللَّهِ بْنُ عُمَرَ
وَأَنَا
أَعْبَثُ
بِالْحَصَى
فِي الصَّلَاةِ
فَلَمَّا
انْصَرَفَ
نَهَانِي وَقَالَ
اصْنَعْ
كَمَا كَانَ
رَسُولُ
اللَّهِ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
يَصْنَعُ
فَقُلْتُ
وَكَيْفَ
كَانَ
رَسُولُ اللَّهِ
صَلَّى اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
يَصْنَعُ
قَالَ كَانَ
إِذَا جَلَسَ
فِي
الصَّلَاةِ
وَضَعَ كَفَّهُ
الْيُمْنَى
عَلَى
فَخْذِهِ
الْيُمْنَى
وَقَبَضَ
أَصَابِعَهُ
كُلَّهَا
وَأَشَارَ
بِأُصْبُعِهِ
الَّتِي
تَلِي الْإِبْهَامَ
وَوَضَعَ
كَفَّهُ
الْيُسْرَى
عَلَى
فَخْذِهِ
الْيُسْرَى
Ali b. Abdurrahman
el-Muâvf den; demiştir ki: Abdullah b. Ömer beni namazda çakıl taşları ile
oynarken gördü. Namazım bitince bundan nehyedip; Resulüllah'ın yaptığı gibi
yap, dedi.
Resûlullah (s.a.v.) nasıl
yapardı? dedim. Namazda oturduğu zaman sağ elini sağ uyluğunun üzerine koyar,
bütün parmaklarını yumar ve işaret parmağı ile işaret ederdi. Sol elini de sol
uyluğu üzerine koyardı, karşılığını verdi.
Diğer tahric: Müslim,
mesâcid; Nesâî, sehv; Muvatta', nida; Ahmed b. Hanbel, II, 65.
AÇIKLAMA:
Hadis-i şerif,
teşehhüdde işaret parmağını kaldırmanın meşru olduğuna delildir.Bütün mezheb
imamları ve onların ilk arkadaşları, bunun sünnet olduğunda ittifak
halindedirler. Ancak sonraki âlimlerden bazıları, değişik mülâhazalarla görüş
değiştirmişlerdir. Bunun terkinin daha efdal olduğunu savunmuşlardır. Bu
görüşte olanların bazıları parmak kaldırılmamalı derken bunu âdet haline
getiren Râfizîlere muhalefet esprisini esas almışlar, bazıları da hiçbir
ihtiyaç yokken parmağı fazlaca kaldırmanın lüzumsuz olduğunu söylemişlerdir.
Fakat bu düşüncelerin her ikisi de zayıftır. Çünkü biz, Rafizîlerin yaptıkları
bütün hareketlen terketmekle memur değiliz. Biz ancak onların bid'atlerine
karşı çıkmakla mükellefiz. Meselâ onlar sağ elleri ile yemek yiyorlar diye biz
sol elle yiyecek değiliz. İkincisine gelince, Resûlullah'ın yaptığı bir hareket
lüzumsuz ve fazladan olamaz. Onun için teşehhüdde parmak kaldırmayı meşru
görmeyenlerin fikirlerini hesaba katmadan "bunun sünnet olduğunda icma
var" denilmiştir.
Âlimler bu işaretin
nasıl olacağında ihtilâf etmişlerdir. Bazıları hem parmağın kaldırılacağını
hem de sağa sola hareket ettirileceğini, çünkü bunun insana namazda olduğunu
hatırlattığını söylerler. Bu Mâlikîlerin görüşüdür.
Şâfiîlcre göre teşehhüd
okunurken "illallah..." denilince parmak kaldırılır ve hareket
ettirilemez. Bu hal, ilk ka'de'de teşehhüd bitinceye kadar son ka'dede de selâm
verilinceye kadar devam eder.
Hanefîlerde bir kavle
göre diğer parmaklar hiç bükülmeden "lâ ilahe" derken sağ elin işaret
parmağı kaldırılır, "illallah" derken indirilir. Ama esah olana göre
orta parmakla baş parmak halka yapılır diğerleri yumulur.
Hanbelîler ise, lafz-ı
celâlin her geçişinde onun birliğine işaret için parmaklarını kaldırırlar.
Sağ eli kesik olan bir kimseden
bu sünnet düşer, sol elle işaret yapılmaz.