بَاب
فِي
الرَّجُلِ
يُؤَذِّنُ
وَيُقِيمُ آخَرُ
30. Bir Kişinin Ezan
Okuyup Başkasının Kamet Getirmesi
حَدَّثَنَا
عُثْمَانُ
بْنُ أَبِي
شَيْبَةَ
حَدَّثَنَا
حَمَّادُ
بْنُ خَالِدٍ
حَدَّثَنَا
مُحَمَّدُ بْنُ
عَمْرٍو عَنْ
مُحَمَّدِ
بْنِ عَبْدِ اللَّهِ
عَنْ عَمِّهِ
عَبْدِ
اللَّهِ بْنِ
زَيْدٍ قَالَ
أَرَادَ
النَّبِيُّ
صَلَّى اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
فِي
الْأَذَانِ أَشْيَاءَ
لَمْ
يَصْنَعْ
مِنْهَا
شَيْئًا قَالَ
فَأُرِيَ
عَبْدُ
اللَّهِ بْنُ
زَيْدٍ
الْأَذَانَ فِي
الْمَنَامِ
فَأَتَى
النَّبِيَّ
صَلَّى اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
فَأَخْبَرَهُ
فَقَالَ
أَلْقِهِ
عَلَى
بِلَالٍ
فَأَلْقَاهُ
عَلَيْهِ
فَأَذَّنَ
بِلَالٌ
فَقَالَ عَبْدُ
اللَّهِ
أَنَا
رَأَيْتُهُ
وَأَنَا كُنْتُ
أُرِيدُهُ
قَالَ
فَأَقِمْ
أَنْتَ
Muhammed b. Abdillah,
amcası Abdullah b. Zeyd'den, naklederek dedi ki: Nebi (Sallallahu aleyhi ve
Sellem) (namaz vaktinin girdiğini) ilân için bir şeyler yapmak istemiş (ama)
bunlardan hiç birini yapmamıştı. (Sonra) Abdullah b. Zeyd'e (rü'yasında) ezan
gösterildi. (O da) Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'e gelip gördüğünü haber
verdi. Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Onu Bilâl'e öğret"
buyurdu, Zeyd de Bilâl'e öğretti. Bunun üzerine Bilâl ezanı okudu. (Bilâl
-radiyellahu anh- ezanı okuyunca) Abdullah, "Onu (rüyada) ben gördüm ve
ben okumak istiyordum" dedi. Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) de,
"Sen de ikâmet et" buyurdu.
Sadece Ebu Davud
rivayet etmiştir.
AÇIKLAMA: Bu hadis-i şerifte
ezanı bir kimsenin ikâmeti de diğer bir kimsenin okumasının caiz olduğu ifade
ediliyor. Ancak biraz sonra gelecek olan 514 numaralı hadiste ikâmet etmenin
ezanı okuyanın hakkı olduğu ifâde edildiğinden bu iki rivayetin hangisine
uymanın daha faziletli olduğu mevzuunda mezhep imamları arasında görüş
ayrılıkları doğmuştur.Bu ihtilâfları şu şekilde özetleyebiliriz:
1.
İmam Malik ile Hicazlıların ve Kufelilerin ekserisi ve Ebu Sevr, ikâmeti ezanı
okuyan kimsenin yapmasıyla diğer bir kimsenin yapması arasında bir fark
görmemişlerdir. Bu hususta üzerinde durduğumuz Abdullah b. Zeyd hadisini delil
getirmişlerdir. Hanefilerin de görüşü budur.
2.
Hanbelî ve Şafiî ulemâsına göre ise, ikâmet etmek öncelikle ezanı okuyanın
hakkıdır. Bunlar 514 numaralı hadis-i şerifi delil getirirler ve; "Abdullah
b. Zeyd hadisi gerek metin ve gerekse sened bakımından ihtilaflıdır. Bizim
dayandığımız Ziyad b. Haris hadis-i şerifi ise daha kuvvetlidir. Hem de
Abdullah b. Zeyd (r.a.)'ın rivayet ettiği hadiste anlatılan uygulama İslâm'ın
ilk yıllarına ait bir uygulama idi. Halbuki bizim delilimiz olan Ziyâd b. Haris
hadisi ise daha sonraki uygulamalarla ilgilidir. Sonraki uygulamalara sarılmak
ise, daha isabetli bir harekettir" derler.
3.
Hanefî ulemasına göre ise3eğer ezanı okuyan kimse razı olursa ikâmeti
başkasının yapmasında bir sakınca yoktur. Şayet razı olmuyorsa o zaman
gönlünün kırılması söz konusu olacağından mekruh olur Çünkü bir müslümanın gönlünü kırmak
mekruhtur.
Delilleri
ise, mevzumuzu teşkil eden Abdullah b. Zeyd hadisidir.[el-Kâsâni,
bedâyiu's-sanâyi, I, 151. ] Gerçekte
ise, ilme ve insafa en uygun olan bu hususta her iki hadise göre de uygulamanın
caiz olduğunu kabul etmektir. Binaenaleyh iki hadisin arasını cemetmek mümkün
iken neshden bahsetmek asla doğru olmaz. Ve burada neshin isbatını gerektiren
bir durum görmek de mümkün değildir.[Hâzimî el-i'tibâr, s.69; Koçkuzu, A.O.
Hadiste nâsih-mensuh, s. 219.]