بَاب
فِي
الْجُنُبِ
يَغْسِلُ
رَأْسَهُ بِخِطْمِيٍّ
أَيُجْزِئُهُ
ذَلِكَ
100. Cünüp Olan
Kişinin (Guslederken) Başını Hıtmi (Karıştırılmış) Su İle Yıkaması
حَدَّثَنَا
مُحَمَّدُ
بْنُ
جَعْفَرِ
بْنِ زِيَادٍ
حَدَّثَنَا
شَرِيكٌ عَنْ
قَيْسِ بْنِ وَهْبٍ
عَنْ رَجُلٍ
مِنْ بَنِي
سُوَاءَةَ بْنِ
عَامِرٍ عَنْ
عَائِشَةَ
عَنْ
النَّبِيِّ
صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
أَنَّهُ
كَانَ
يَغْسِلُ
رَأْسَهُ
بِالْخِطْمِيِّ
وَهُوَ
جُنُبٌ
يَجْتَزِئُ
بِذَلِكَ وَلَا
يَصُبُّ عَلَيْهِ
الْمَاءَ
Hz. Aişe (radiyallahu
anha)'dan rivayet edildiğine göre; "Resulullah (sallallahu aleyhi ve
sellem) cünup olduğu halde başını hıtmi (karıştırılmış su) ile yıkar, bununla
yetinir ve başına (ayrıca) su dökmezdi."
Diğer tahric: Bu
hadisi bu lafızlarla sadece Ebu Davud rivayet etrtıiştir. Benzer bir rivayet
için bk. Ahmed b. Hanbel, VI, 78.
AÇIKLAMA: Hıtmi, Kamus'un
ifadesine göre, çiçeğine "hatem" denilen bir bitkidir. Mesanedeki
taşları düşürme, bazı yaraları iyileştirme, sirke ile ağızda çalkalandığı zaman
diş ağrılarını dindirme ve ateş düşürme gibi faydaları vardır. Ayrıca kirlerin
ve ter kokusu gibi kokuların giderilmesi için sabun yerine kullanılırdı.
Bu
hadis, su'ya temizleyici özelliğini artırmak gayesiyle, sabun, soda gibi bir şey
karıştırıldığında, suyun tadı, rengi ve kokusu değişmiş de olsa, bu suyun
hadesi (abdestsizlik ve cenabeti) izale için kullanılmasının caiz olduğuna
delildir.
Hanefiler
bu görüşü benimsemişlerdir. Çünkü bu şekildeki bir suya da su ismi verilir;
sadece temizleme özelliği fazlalaşmıştır.
İbn
Kudame'nin Muğni'deki ifadesine göre suya, suyun temizleyicilik vasfını artıran
bir şey karıştırıldığı takdirde o su ile gusledilip edilmeyeceği hususunda
ihtilaf vardır. Ahmed b.. Hambel'den yapılan iki rivayetten birine göre, böyle
bir su ile gusül yapılırsa cenabetten kurtulunmaz. Şafii, Malik ve Ishak da
aynı görüştedirler. Hanefilere göre böyle bir su ile gusul caizdir. Yine ibn
Kudame "Suya temiz bir şey karıştırıp da onu değiştirmediği takdirde bu su
ile abdest almanın cevazı hususunda hiçbir ihtilaf bilmiyoruz" demektedir.
Bu
Hadis her ne kadar zayıf ise de İbn Ebi Şeybe'nin İbn Mes'ud'dan yaptığı
rivayetle cenazelerin, sidr, çöğen sabunu gibi şeylerle yıkanmasının sünnet
oluşu bu hadis-i te'yid etmektedir, ibn Kudame'nin de ifade ettiği gibi Şafii,
Maliki ve Hanbelilere göre, içerisine sabun, soda vs. gibi suyun temizleme
özelliğini artıran bir şey karıştırılmış su ile yıkanmak cenabetin izalesi için
kafi değildir. Sonradan tekrar normal su dökünmek lazımdır.
İbn
Reslan, içerisine hıtmi karıştırılmış su ile, cünuplükten dolayı yıkanmaya
niyet edilirse cenabetten temizlenilebileceğini ayrıca su dökülmesine lüzum
olmadığını, ancak bunun sabunu suya karıştırmayıp başa koyarak temizlenildiği
takdirde olduğunu söyler. Veya Hz. Nebi (sallallahu aleyhi ve sellem) ilk önce
normal su ile yıkamış daha sonra hıtmi ile ikinci defa yıkamıştır, denebileceği
gibi hıtminin çok az olduğu ve suda hiçbir değişiklik yapmadığı şeklinde de
te'vil edilmiştir. Fakat bütün bu te'villere ihtiyaç kalmaksızın, temizleyici
olan bu maddenin suya karıştırılarak kullanılması hiçbir mahzur teşkil
etmemekte ve bu konuda ihtimale yer bırakmayacak şekilde Hz. Nebi tarafından
kullanıldığı bilinmektedir.