EK SAYFA – 2008-2
باب: لا يقل
خبثت نفسي.
100. KİŞİ: "NEFSİM HABİS (MURDAR) OLDU" DEMESİN
حدثنا محمد
بن يوسف:
حدثنا سفيان،
عن هشام، عن
أبيه، عن
عائشة رضي
الله عنها،
عن
النبي صلى
الله عليه
وسلم قال: (لا
يقولن أحدكم
خبثت نفسي،
ولكن ليقل
لقست نفسي).
[-6179-] Aişe r.anha.'dan, Nebi Sallallahu Aleyhi ve
Sellem şöyle buyurdu:
"Sizden hiçbir kimse nefsim habis oldu (murdar oldu) demesin.
Bunun yerine nefsim lakis (kötü) oldu, desin."
حدثنا عبدان:
أخبرنا عبد
الله، عن
يونس، عن
الزُهري، عن
أبي أمامة بن
سهل، عن أبيه،
عن
النبي صلى
الله عليه
وسلم قال: (لا
يقولن أحدكم
خبثت نفسي،
ولكن ليقل:
لقست نفسي).
تابعه
عُقَيل.
[-6180-] Ebu Umame İbn Sehl'den, o babasından Nebi
Sallallahu Aleyhi ve Sellem şöyle buyurdu:
"Sakın sizden herhangi bir kimse nefsim habis oldu, demesin.
Bunun yerine nefsim lakis oldu desin."
Diğer tahric: Müslim, elfaz; Ebu Davud, edeb; Nesai sünen-i
kübra, yevm ve leyl
Fethu'l-Bari Açıklaması:
"Nefsim habis oldu, demesin." Rağıb dedi ki: el-Hubs (habis
olmak), itikadda batıl, konuşmada yalan, işlerde de çirkin olanlar hakkında
kullanılır.
Derim ki: Sözlü ve ameli yerilen sıfatlar ve haram hakkında da
kullanılır. el-Hattabi, Ebu Ubeyd'e uyarak şunları söylemektedir: Lakiset ve
habuset (lakis oldu, habis oldu) aynı anlamdadır. Nebi Sallallahu Aleyhi ve
Sellem habis olma lafzını hoş karşılamamış, bunun olumsuzluklarından uzak bir
anlam taşıyan lafzı seçmiştir. Zaten çirkin ismi güzel ile değiştirmek de onun
sünnetindendir.
İbn Battal dedi ki: Bu, edebe uygun olan bu Iab kullanmaktır,
anlamındadır. Yoksa vücub ifade etmek anlamında söylenmiş değildir. Daha önce
Namaz bölümünde şeytanın, ensesinin köküne düğüm yapıp bundan dolayı nefsi
habis olarak sabahı eden kimseye dair hadis geçmiş bulunmaktadır. Kur'an-ı
Kerim de bu Iab kullanmış ve yüce Allah: "Ve habis bir kelimenin misali
... "(İbrahim, 26) diye buyurmuş bulunmaktadır.
Derim ki: Ama Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in maksadı,
sadece yergi sadedinde bu sözün kullanılmamasını tavsiye etmektir. O halde, bu
başlığın hadisinin delalet ettiği mekruhluk ve insanın kendisini böylece
nitelendirmemesi gereği arasında bir aykırılık söz konusu değildir.
İbn Ebi Cemra dedi ki: Bunun kullanılmasının nehyedilmesİ,
mendubluk ifade etmek içindir. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in:
"Lakiset" lafzını kullanmayı emir buyurması da aynı
şekilde mendubluk içindir. Eğer onun anlamını ifade eden bir başka lafız
kullanacaksa bu da yeter. Ama bunu yaparken daha uygun (evla) olanı terk etmiş
olur.
(İbn Ebi Cemra devamla) dedi ki: Hadisten, çirkin lafız ve
isimleri kullanmaktan uzaklaşıp çirkinlik ihtiva etmeyen lafızlara yönelmenin
müstehap olduğu anlaşılmaktadır. Habis ve lakis oluş lafızlarının her birisi
ile anlatılmak istenen mana ifade edilse bile, habis oluş Iab çirkindir ve
anlatılmak istenenden daha başka hususları da ifade eder. Oysa lakis oluş,
sadece midenin tıkabasa dolu olmasını özellikle ifade eder. Yine hadisten
anlaşıldığına göre kişi, güzel beklentiye (tefe'üle) varıncaya kadar hayır
istemeli ve herhangi bir yolla dahi olsa kendisine hayrı izafe etmeli, mümkün
olduğu kadar kendisinden şerri uzaklaştırmalıdır. Kendisi ile şer ehli
arasındaki ilişkiyi, ortak anlam ihtiva eden müşterek lafızlarda dahi
kesmelidir. İşte buna şu da ilave edilir: Zayıf bir kimseye kendi haline dair
soru sorulursa: Ben iyi değilim demesin, aksine: Zayıfım desin ve kendilerini
iyi olanlar arasından çıkartıp habis olanlar (kötüler, murdarlar) arasına
katmasın.