EK SAYFA – 1308-2
4. RESULULLAH S.A.V.'İN BAHREYN ARAZİLERİNİ İKTA OLARAK VERMEK
İSTEMESİ, BAHREYN MALLARI İLE CİZYE GELİRLERİNDEN İNSANLARA VERECEĞİNİ
VAADETMESİ VE SAVAŞSIZ ELE GEÇİRİLEN DÜŞMAN MALLARI (FEY) İLE CİZYE'NİN KİMLERE
DAĞITILACAĞI
حدثنا
أحمد بن يونس:
حدثنا زهير،
عن يحيى بن سعيد
قال: سمعت
أنسا رضي الله
عنه قال: دعا
النبي صلى
الله عليه
وسلم الأنصار
ليكتب لهم
بالبحرين،
فقالوا: لا
والله حتى
تكتب لإخواننا
من قريش
بمثلها، فقال:
(ذاك لهم ما
شاء الله على
ذلك). يقولون
له، قال:
(فإنكم سترون
بعدي أثرة،
فاصبروا حتى
تلقوني).
[-3163-] Enes İbn Malik r.a.'in şöyle dediği nakledilmiştir:
"Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Bahreyn arazilerini onlara
dağıtıp bunu yazılı olarak belgelemek üzere Ensarı çağırdı. Onlar da:
"Vallahi, aynı şekilde Kureyş'li muhacir kardeşlerimize de yazmadıkça bunu
kabul etmeyiz" dediler. Enes dedi ki: Bu Ensar Allah'ın dilediği kadar
tekrarladı. Bunun üzerine Resul-i Ekrem Sallallahu Aleyhi ve Sellem şöyle
buyurdu: "Siz benden sonra çok aşırı derecede bencillikler ve sıkıntılar
göreceksiniz. Siz bu durumda benimle havzin başında karşılaşıncaya kadar
sabredin!"
حدثنا
علي بن عبد
الله: حدثنا
إسماعيل بن
إبراهيم قال:
أخبرني روح بن
القاسم، عن
محمد بن المنكدر،
عن جابر بن
عبد الله رضي
الله عنهما
قال: كان
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم قال لي:
(لو قد جاءنا
مال البحرين
قد أعطيتك
هكذا وهكذا وهكذا).
فلما قبض رسول
الله صلى الله
عليه وسلم وجاء
مال البحرين،
قال أبو بكر:
من كانت له
عند رسول الله
صلى الله عليه
وسلم عدة
فليأتني، فأتيته
فقلت: إن رسول
الله صلى الله
عليه وسلم قد
كان قال لي: (لو
قد جاءنا مال
البحرين
لأعطيتك هكذا
وهكذا وهكذا).
فقال لي:
احثه، فحثوت
حثية، فقال
لي: عدها، فعددتها
فإذا هي
خمسمائة،
فأعطاني ألفا
وخمسمائة.
[-3164-] Cabir İbn Abdullah r.a.'ın şöyle dediği nakledilmiştir:
"Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in bana: "Bahreyn'in cizye
vergileri gelse sana çokça (şu kadar, şu kadar, şu kadar) mal veririm"
dedi. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem vefat ettikten sonra bu mallar gelince
Hz. Ebu Bekir şöyle bir duyuru yaptırdı: "Resulullah Sallallahu Aleyhi ve
Sellem kime bir söz (vaad) vermişse yanıma gelsin." Ben de onun yanına
vardım ve: "Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem bana "Bahreyn'in
cizye vergileri gelse sana çokça (şu kadar, şu kadar, şu kadar) mal veririm"
demişti" diyerek durumu arz ettim. O da bana: "Avuçla!" dedi.
Ben bir avuç alınca: "Say bakalım kaç adet para var?!" dedi. Saydım
beş yüz vardı. Ebu Bekir bana toplam bin beş yüz verdi."
وقال
إبراهيم بن
طهمان، عن عبد
العزيز بن صهيب،
عن أنس: أتي
النبي صلى
الله عليه
وسلم بمال من
البحرين،
فقال: (انثروه
في المسجد). فكان
أكثر مال أتي
به رسول الله
صلى الله عليه
وسلم، إذ جاءه
العباس، فقال:
يا رسول الله،
أعطني إني
فاديت نفسي
وفاديت عقيلا.
قال: (خذ). فحثا في
ثوبه، ثم ذهب
يقله، فلم
يستطع، فقال:
مر بعضهم
يرفعه إلي.
قال: (لا). قال:
فارفعه أنت
علي، قال: (لا).
فنثر منه ثم
ذهب يقله فلم
يرفعه، فقال:
فمر بعضهم
يرفعه علي،
قال: (لا). قال:
فارفعه أنت
علي، قال: (لا).
فنثر منه ثم
احتمله على
كاهله، ثم
انطلق، فما
زال يتبعه بصره
حتى خفي
علينا، عجبا
من حرصه، فما
قام رسول الله
صلى الله عليه
وسلم وثم منها
درهم.
[-3165-] Enes İbn Malik r.a.'in şöyle dediği nakledilmiştir:
"Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem'e Bahreyn malları getirilmişti.
Bunun üzerine Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem: "Bu malları mescide
getirin yayın" dedi. Bahreyn'den gelen bu mallar o ana kadar Resulullah
Sallallahu Aleyhi ve Sellem'e getirilen en fazla mal idi. Bu sırada Abbas geldi
ve: "Allah'ın Resulü! ben Bedir savaşı sonrasında esir düşünce hem
kendimin hem de Akil'in fidyesini vermiştim. (Bu yüzden hiç malım kalmadı) Bana
mal ver!" dedi. Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem da: "Buyur
al!" deyince Abbas avuç avuç alıp eteğini doldurmaya başladı. Sonra da
aldığı malları yüklenip gitmek istedi fakat gücü yetmedi. Bırakmak da
istemediği için: "Söyle de birisi bunu yüklememe yardım etsin!" dedi.
Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem da: "Hayır!" dedi. Bunun
üzerine Abbas: "Öyleyse sen bunları sırtıma yükle!" dedi. Nebi
Sallallahu Aleyhi ve Sellem: "Hayır!" deyince Abbas aldığı malların bir
kısmını bıraktı. Sonra kalanı taşımaya çalıştı fakat yine gücü yetmedi. Nebi
Sallallahu Aleyhi ve Sellem'e: "Söyle de birisi bunu yüklememe yardım
etsin!" dedi. Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem: "Hayır!"
dedi. Abbas: "Öyleyse sen bunları sırtıma yükle!" dedi. ResuI-i Ekrem
Sallallahu Aleyhi ve Sellem yine: "Hayır!" diye cevap verdi. Bunun
üzerine Abbas aldığı malların bir kısmını daha bıraktı. Sonra da aldıklarını
sırtına yükleyip gitti. ResuI-i Ekrem Sallallahu Aleyhi ve Sellem Abbas'ın mal
alma hırsına öylesine şaşırmıştı ki, o gözden kaybolana kadar arkasından baktı.
Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem oradan tek bir dirhem dahi kalmayıncaya
kadar kalkmadı."
AÇIKLAMA: İmam Buhari'nin
kullanmış olduğu başlıkta üç ayrı hükme işaret edilmiştir.
Konuyla ilgili olarak nakledilen rivayetler de başlıkta arz
edilen hükümlerle aynı sırayı takip etmektedir.
Burada nakledilen rivayetlerden birincisi Resulullah s.a.v.'in
Bahreyn arazilerini başlangıçta Ensar'a dağıtmak istediğini ve bu isteğini
Ensar'a defalarca ilettiği halde onların kabul etmediğini göstermektedir. İşte
İmam Buhari burada ensar kabul etmemiş olsa bile Resulullah'ın sallallahıı
aleyhi ve sellem bir uygulamaya başvurma isteğini bu uygulamanın caiz olduğuna
delilolarak göstermiştir. Zira Hz. Nebi'in sallallahu aleyhi ve sellem
yapılması caiz olmayan bir şeyi emretmesi mümkün değildir.
Bahreyn arazilerinin ikta' olarak ensara bırakılması, söz konusu
malların aslının (rakabe) mülkiyetini değil, cizye ve haraç gelirlerini ensara tahsis
etmek anlamındadır. Çünkü barış yapılan ülke arazilerinin mülkiyeti ikta'
olarak verilemez ve bu araziler paylaştırılamaz.
Ashab-ı Kiram savaşsız olarak ele geçirilen düşman mallarının
(fey) paylaştırılması konusunda birbirinden farklı görüşler ileri sürmüşlerdir:
1. Hz. Ebu Bekir bu malları eşitlik esasına göre paylaştırma
usulünü benimsemiştir. Hz. Ali ile Ata da bu görüştedir. İmam Şafiiinin tercih
ettiği görüş de bud-.ır.
2. Hz. Ömer ile Osman söz konusu malları kişilerin dine /
Müslümanlara olan faydalarını ve üstünlüklerini / kıdemlerini (faziletlerini)
göz önüne alarak farklı şekilde paylaştırmışlardır. İmam Malik de bu
görüştedir.
3. Kufe'li alimlere göre bu paylaştırma yöntemini belirleme
yetkisi devlet başkanına aittir. Dolayısıyla ya eşitlik usulünü ya da kıdem
durumunu esas alır.
İbn Battal şöyle demiştir: "Bu konu başlığı altında
nakledilen rivayetler kıdem durumunu esas almak gerektiğini söyleyenler için
delil teşkil eder." Ancak öyle anlaşılıyor ki kıdem esasına göre kişilere
farklı ödemelerde bulunmak gerektiğini söyleyenler ödemenin herkese yapılmasını
şart koşmuşlardır. Buna karşılık paylaştırma yöntemini belirleme yetkisinin
devlet başkanına ait olduğunu söyleyenler böyle bir şart koşmamışlardır.
Aslında konu başlığı altında nakledilen rivayetler de bu son görüşü
desteklemektedir. Her şeyin en doğrusunu sadece Allah bilir.