باب:
شهادة الأعمى
وأمره ونكاحه
وإنكاحه ومبايعته
وقبوله في
التأذين
وغيره، وما
يعرف بالأصوات.
11- GÖRME ENGELLİNİN ŞAHİTLİK ETMESİ EMRETMESİ, EVLENMESi,
EVLENDİRMESİ, BİAT ETMESi, EZAN OKUMASI VE SESLERLE BİLİNEN KONULARDA
ŞAHİTLİĞİNİN KABUL EDİLMESİ
وأجاز
شهادته قاسم
والحسن وابن
سيرين والزهري
وعطاء.وقال
الشعبي: تجوز
شهادته إذا
كان عاقلا.
وقال الحكم:
رب شيء تجوز
فيه.وقال
الزهري: أرأيت
ابن عباس لو
شهد على شهادة
أكنت ترده؟.
Görme engellinin şahitliğini, Kasım, Hasen-i Basri, İbn Sirin,
Zühri ve Ata geçerli görmüşlerdir. Şa'bi, "Aklı yerinde ise şahitliği
geçerlidir" demiştir. Hakem "Bazı konularda şahitliği geçerli
olur" demiştir. Zühri "İbn Abbas bir konuda şahitlik etse onun
şahitliğini reddeder miydin?" demiştir.
وكان ابن
عباس يبعث
رجلا إذا غابت
الشمس أفطر،
ويسأل عن
الفجر، فإذا
قيل له طلع
صلى ركعتين.
İbn Abbas r.a. birini gönderirdi ve güneşin battığını (haber
verdiği zaman) iftar ederdi; sabah namazı vaktinin girip girmediğini (feeri)
sorardı, "vakit girdi" denilince iki rek'at namaz kılardı.
وقال سليمان
بن يسار:
استأذنت على
عائشة فعرفت
صوتي، قالت:
سليمان،
ادخل، فإنك
مملوك ما بقي
عليك شيء.
Süleyman b. Yesar "Aişe r.anha'nın yanına girmek için
müsaade istedim.
Sesimi tanıdı ve "Süleyman! İçeri gel. Senin borcun tamamen
bitmediği sürece kölesin" dedi.
وأجاز سمرة
بن جندب شهادة
امرأة منتقبة.
Semura b. Cündüb, peçeli bir kadının şahitliğini kabul etmiştir.
حدثنا
محمد بن عبيد
بن ميمون:
أخبرنا عيسى
بن يونس، عن
هشام، عن
أبيه، عن عائشة
رضي الله عنها
قالت: سمع
النبي صلى
الله عليه
وسلم رجلا
يقرأ في المسجد،
فقال: (رحمه
الله، لقد
أذكرني كذا
وكذا آية،
أسقطتهن من
سورة كذا وكذا).وزاد
عباد بن عبد
الله، عن
عائشة: تهجد
النبي صلى
الله عليه
وسلم في بيتي،
فسمع صوت عباد
يصلي في
المسجد، فقال:
(يا عائشة،
أصوت عباد
هذا). قلت: نعم،
قال: (اللهم
ارحم عبادا).
[-2655-] Aişe r.anha'dan rivayet edilmiştir: Nebi Sallallahu Aleyhi ve
Sellem mescidde Kur'an okuyan birini duydu ve: "Allah ona merhamet etsin.
Bana falanca sureden düşürdüğüm (unuttuğum) şu ayetleri hatırlattı"
buyurdu.
Abbad b. Abdullah, Aişe'nin şu sözünü de eklemiştir:
"Rasulullah benim evimde teheccüd namazı kıldı, o sırada mescitten bir ses
işitti. Bana dönüp: Aişe! Bu Abbad'ın sesi mi?" buyurdu. "evet"
dedim. "Allahım! Abbad'a merhamet eyle" dedi.
Tekrar: 5037, 5038, 5042, 6335
حدثنا
مالك بن
إسماعيل:
حدثنا عبد
العزيز بن أبي
سلمة: أخبرنا
ابن شهاب، عن
سالم بن عبد
الله، عن عبد
الله بن عمر
رضي الله
عنهما قال: قال
النبي صلى
الله عليه
وسلم: (إن
بلالا يؤذن بليل،
فكلوا
واشربوا - حتى
يؤذن، أو قال -
حتى تسمعوا
أذان ابن أم
مكتوم). وكان
ابن أم مكتوم
رجلا أعمى، لا
يؤذن حتى يقول
له الناس: أصبحت.
[-2656-] Abdullah b. Ömer'den rivayet edilmiştir: Nebi Sallallahu Aleyhi ve
Sellem şöyle buyurdu: "Bilal ezanı geceden okur. Siz İbn Ümmü Mektum'un
ezanını duyuncaya kadar yiyip içmeye devam edin."
İbn Ümmü Mektum, görme engelliydi. İnsanlar ona "sabah vakti
girdi" deyinceye kadar ezan okumazdı.
حدثنا
زياد بن يحيى:
حدثنا حاتم بن
وردان: حدثنا
أيوب، عن عبد
الله بن أبي
مليكة، عن
المسور بن
مخرمة رضي
الله عنهما قال: قدمت
إلى النبي صلى
الله عليه
وسلم أقبية،
فقال لي أبي
مخرمة: انطلق
بنا إليه عسى
أن يعطينا
منها شيئا،
فقام أبي على
الباب،
فتكلم، فعرف
النبي صلى
الله عليه
وسلم صوته،
فخرج النبي صلى
الله عليه
وسلم ومعه
قباء، وهو
يريه محاسنه،
وهو يقول:
(خبأت هذا لك،
خبأت هذا لك).
[-2657-] Misver b. Mahreme'den rivayet edilmiştir: Nebi'e
Sallallahu Aleyhi ve Sellem birkaç elbise getirilmişti. Babam Mahreme bana
"Kalk gidelim; belki Allah Resulü bize de bu elbiselerden verir"
dedi. Babam Hz. Nebi'in kapısında ayakta durdu ve bir şeyler söyledi. Nebi
Sallallahu Aleyhi ve Sellem onun sesini tanıdı ve elinde bir takım elbise ile
birlikte dışarı çıktı. Elbisenin güzelliklerini ona gösteriyordu, bir yandan
da: "Bunu senin için sakladım; bunu senin için sakladım" diyordu.
AÇIKLAMA: Buhari, görme
engellinin şahitliğinin kabul edilmesi görüşüne meyletmiş ve buna delil olarak,
evlenmesinin, bey’at etmesinin ve ezan okumasının kabul edilmesini
zikretmiştir. Malik ve Leys'in görüşü de budur. Bu alimlere göre, şahitlik
konusunu görme yeteneğini kaybetmeden önce veya sonra öğrensin fark etmez.
Alimlerin geneli ise iki durumu birbirinden ayırarak görme
yeteneğini kaybetmeden önce şahit olduğu olaylara şahitlik etmesini geçerli
kabul etmişler; sonrakileri ise geçerli kabul etmemişlerdir. Görme engellinin,
gözü gören kimse yerinde sayılacağı konularda da şahitliği geçerli olur. Mesela
bir kişi onu bir şeye şahit tutar ve o da şahitlik edebilecek duruma gelinceye
kadar ona dokunur.
Hakem'in "Önemli konularda değil ama, önemsiz konularda
şahitliği geçerli olur" dediği nakledilmiştir.
Ebu Hanife ve Muhammed ise "Herkesçe bilinen konular
dışında görme engellinin şahitliği kesinlikle caiz olmaz" demişlerdir.
Buhari'nin zikrettiği hiçbir hadis, görme yeteneğini kaybetmeden
öncesi ile sonrasını ayıran görüşü çürütmez. Çünkü mutlağın mukayyede
hamledilmesine bir engel yoktur.
Şa'bi'nin "Aklı başında ise şahitliği geçerli olur"
sözünü İbn Ebu Şeybe ondan (lafzıyla değil ama) manasıyla rivayet etmiştir.
Şa'bı'nin bu sözünde "aklı başında olmakıltan maksadı, akıl hastalığını
dışarıda bırakmak değildir. Çünkü akıl hastalığı, görme engelli olsun veya
olmasın zaten şahitte bulunmaması gereken bir engeldir. Şa'bi'nin maksadı,
keskin zekalı olmak ve ince işleri ipuçlarından kavrayabilmektir. İnsanların bu
konuda birbirinden farklı olduğu şüphesizdir.