KİTABU’L-İSTİKRADİ
VE EDAİ’D-DEYNİ VE’L-HACRİ VE’T-TEFLİS
باب: ما
ينهى عن إضاعة
المال.
19. MALI ZAYİ ETMENİN YASAKLANMASI
وقول الله
تعالى: {والله
لا يحب
الفساد}
/البقرة: 205/. و: {لا
يصلح عمل
المفسدين} /يونس:
81/. وقال في قوله:
{أصلواتك
تأمرك أن نترك
ما يعبد
آباؤنا أو أن
نفعل في
أموالنا ما
نشاء} /هود: 87/.
وقال: {ولا
تؤتوا
السفهاء
أموالكم}
/النساء: 5/.
والحجر في
ذلك، وما ينهى
عن الخداع.
"Allah bozgunculuğu sevmez. " [Bakara, 205] - "Allah bozguncuların işini düzeltmez.
"[Yunus, 81] - "Dediler ki Ey Şuayb! Babalarımızın taptığı (putları)
yahut mallarımız hususunda dilediğimizi yapmayı terketmemizi sana namazın mı
emrediyor?"[Hud, 87] - "Sefihlere mallarınızı vermeyin."[Nisa,
5]
حدثنا
أبو نعيم:
حدثنا سفيان،
عن عبد الله
بن دينار:
سمعت ابن عمر
رضي الله عنهما
قال: قال
رجل للنبي صلى
الله عليه
وسلم: إني
أخدع في
البيوع، فقال:
(إذا بايعت
فقل لا خلابة).
فكان الرجل
يقوله.
[-2407-] İbn Ömer r.a. şöyle nakleder: Bir kimse Resulullah'a gelip, "Ben
alım satımda aldatılıyorum" dedi. Bunun üzerine Nebi Sallallahu Aleyhi ve
Sellem ona, "Alış veriş yaptığın zaman' 'Aldatma yok' de" buyurdu. Bu
kimse artık alış verişte hep böyle söylerdi. '
حدثنا
عثمان: حدثنا
جرير، عن
منصور، عن
الشعبي، عن
وراد، مولى
المغيرة بن
شعبة، عن
المغيرة بن
شعبة قال: قال
النبي صلى
الله عليه
وسلم: (إن الله
حرم عليكم:
عقوق الأمهات
ووأد البنات،
ومنع وهات. وكره
لكم: قيل
وقال، وكثرة
السؤال،
وإضاعة المال).
[-2408-] Muğire İbn Şu'be r.a.'in naklettiğine göre Nebi Sallallahu Aleyhi
ve Sellem şöyle buyurmuştur: "Allah size, analara karşı gelmeyi, kız
çocuklarını diri diri öldürmeyi, borcunuzu ödememeyi, hakkınız olmayan şeyi
almayı haram kıldı. Dedi kodu etmeyi, çok soru sormayı ve malı zayi etmeyi de
kerih gördü."
AÇIKLAMA: "Namazın mı
emrediyor" ayeti ile ilgili olarak müfessirler şöyle demiştir: Hz. Şuayb
onları mallarını zayi etmekten nehyediyordu. Onlar da bunun üzerine böyle
söylediler. Sonra "biz (malımızı) dilersek koruyup harcamayız, dilersek de
zayi ederiz" dediler.
"Sefihlere mallarınızı vermeyin" ayeti ile ilgili
olarak Taberi, müfessirlerin "sefihlerle" alakalı görüşlerini
zikrettikten sonra şöyle demiştir: "Bu ifade, küçük-büyük, kadın erkek
bütün sefihleri içine alan genel bir sözdür. Sefih, kötü yönettiği için malı
zayi eden kimse demektir."
Yukarıda bahsedilen hacr, sefihle ilgilidir. Hacr sözlükte men
etmek a.nlamına gelir. Şer'i bir terim olarak ise, kişiyi, mal! olarak
tasarrufunu engellemektir. Bu, bazen hacredilen kimsenin yararı için, bazen de
başka kimselerin yararı için yapılır. Alimler çoğunluğuna göre büyük kimselerin
hacredilmesi caizdir. Ebu Hanife ve bazı Zahiri alimler bu görüşe karşı
çıkmıştır. Ebu Yusuf ve Muhammed'in görüşü de bu yöndedir. Tahavi, "Ben
sahabilerden ve tabiinden, İbrahim en-Nehai ve İbn Sirin dışında, büyüklerin
hacredilmesini engelleyen hiçbir kimse görmedim" demiştir.
Alimler çoğunluğunun bu konudaki delili, ıbn Abbas'ın yazdığı şu
mektuptur.
"Mektubunda, yetimin yetimlik süresi (hacri) ne zaman kalkar
diye soruyorsun. Yemin olsun ki, bir kimsenin, henüz değeri az olan parayı
almaya gücü yettiği halde sakalı çıkar da, diğer insanlargibi kendi yararına
olan şeyleri almaya başlayınca artık yetimlik ortadan kalkar."
Bu söz her ne kadar mevkuf ise bile, bunu destekleyen bazı
rivayetler de bulunmaktadır. İki konu sonra bu rivayetlere yer verilecektir.
Hadiste yanlızca annelere karşı gelmekten söz edilmiştir. Çünkü
babalara göre, kadınlar daha zayıf olduğu için, annelere karşı gelmek daha
hızlı ve kolayolmaktadır. Bundan dolayı şefkatli olma vb. hususlarda anaya
iyilik, babaya iyilikten daha öncelikli tutulmuştur. Hadisin bu konuda
zikredilme sebebi, "malı zayi etmek" sözüdür. Alimler çoğunluğu bu
ifade ile, harcamada israfa kaçmanın kasdedildiği görüşündedir. Said İbn
Cübeyr'den gelen bir rivayete göre ise malın haram yollarda harcanmasıdır. Bu
konudaki geniş açıklama, inşaallah "Edeb" bölümünde yapılacaktır.
باب:
العبد راع في
مال سيده، ولا
يعمل إلا بإذنه.
20. KÖLE EFENDİSİNİN MALINI KORUMA KONUSUNDA BİR ÇOBAN GİBİDİR,
ONUN MALINDA ANCAK EFENDİSİNİN İZNİ İLE
TASARRUFTA BULUNABİLİR
حدثنا
أبو اليمان:
أخبرنا شعيب،
عن الزهري قال:
أخبرني سالم
بن عبد الله،
عن عبد الله
بن عمر رضي
الله عنهما: أنه
سمع رسول الله
صلى الله عليه
وسلم يقول:
(كلكم راع
ومسؤول عن رعيته،
فالإمام راع
وهو مسؤول عن
رعيته، والرجل
في أهله راع
وهو مسؤول عن
رعيته،
والمرأة في
بيت زوجها
راعية، وهي
مسؤولة عن
رعيتها، والخادم
في مال سيده
راع وهو مسؤول
عن رعيته). قال: فسمعت
هؤلاء من رسول
الله صلى الله
عليه وسلم،
وأحسب النبي
صلى الله عليه
وسلم قال:
(والرجل في
مال أبيه راع،
وهو مسؤول عن
رعيته، فكلكم
راع وكلكم
مسؤول عن
رعيته).
[-2409-] Abdullah İbn Ömer r.a. Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem'in
şöyle buyurduğunu işitmiştir: "Her biriniz çobansınız ve gözetiminiz
altında bulunanlardan sorumlusunuz.
Devlet başkanı bir çoban olup, halkından sorumludur. Kişi ailesi
bakımından bir çoban olup, ailesinden sorumludur. Kadın da kocasının evinde
çobandır ve kendisine tabi olan kimselerden sorumludur. Hizmetçi de efendisinin
malının çobanıdır ve ondan sorumludur."
Ben bunları Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem'den işittim.
Zannediyorum bir de şöyle buyurdu: "Kişi babasının malının çobanıdır ve
bundan sorumludur. Hepiniz çobansınız ve hepiniz yönetiminiz altında
bulunanlardan sorumlusunuz."
BORÇ BÖLÜMLERİ BİTTİ.
KİTABU’L-HUSUMAT BİR SONRAKİ SAYFADA BAŞLIYOR.