EK SAYFA – 1035-2
2. 'YEMİNLERİNİZİN BAĞLADIĞI KİMSELERE PAYLARINI VERİN. "
[Nisa, 33]
حدثنا
الصلت بن
محمد: حدثنا
أبو أسامة، عن
إدريس، عن
طلحة بن مصرف،
عن سعيد بن
جبير، عن ابن عباس
رضي الله
عنهما:
{ولكل
جعلنا موالي}.
قال: ورثة:
{والذين عاقدت
أيمانكم}. قال:
كان المهاجرون
لما قدموا إلى
المدينة، يرث
المهاجر
الأنصاري دون
ذوي رحمه،
للأخوة التي
آخى النبي صلى
الله عليه
وسلم بينهم،
فلما نزلت: {ولكل
جعلنا موالي}
نسخت، ثم قال:
{والذين عاقدت
أيمانكم} إلا
النصر
والرفادة
والنصيحة،
وقد ذهب
الميراث،
ويوصي له.
[-2292-] İbn Abbas, "Her biri için mirasçilar klldık" [Nisa, 33]
ayetindeki mevIemin, "mirasçı" anlamında olduğunu söylemiştir.
"Yeminlerinizin bağladığı kimseler"
ayeti hakkında ise, "Muhacirler Medine'ye hicretlerinden sonra,
Resulullah'ın aralarında kurduğu kardeşlik bağı sebebiyle ensarlı sahabiye
akrabasından önce mirasçı olurdu, "Her biri için mirasçılar kıldık"
ayeti nazil olunca bu ayeti neshetmiştir.
"Yeminlerinizin bağladığı kimseler" ayeti, sadece
yardımlaşma, ihsanda bulunma ve nasihat hükmü kalmış. miras hükmü
kaldırılmıştı. Kardeşlik bağı kurulmuş olan kimseye vasiyet yoluyla mal
bırakllabilir.
Tekrar: 4580, 6747
حدثنا
قتيبة: حدثنا
إسماعيل بن
جعفر، عن حميد،
عن أنس رضي الله
عنه قال: قدم
علينا عبد
الرحمن بن
عوف، فآخى
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم بينه
وبين سعد بن
الربيع.
[-2293-] Enes İbn Malik r.a. şöyle anlatır: Abdurrahman İbn Avf yanımıza
gelmişti. Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem onunla, Sa'd İbnü'r-Rebı'
arasında kardeşlik bağı kurdu.
حدثنا
محمد بن
الصباح: حدثنا
إسماعيل بن
زكرياء: حدثنا
عاصم قال:
قلت
لأنس رضي الله
عنه: أبلغك أن
النبي صلى الله
عليه وسلم قال
:(لا حلف في
الإسلام).
فقال: قد حالف
النبي صلى
الله عليه
وسلم بين قريش
والأنصار في
داري.
[-2294-] Asım şöyle nakletmiştir: Enes İbn Malik'e, "Sana,
Resulullah'ın, "İslam'da kabileler arası yapılan andıaşmalar (hilf)
yoktur" buyurduğu haberi ulaştı mı?" diye sordum.
Enes bana, "Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, Kureyş
kabilesi ile Ensar arasında benim evimde kabile anlaşması (hilf) yaptı"
diye cevap verdi.
Tekrar: 6083, 7340
AÇIKLAMA: Buhari, başlıkta
zikredilen ayetle ilgili olarak İbn Abbas'ın, "Nisa" suresinin
tefsirinde, senedi ve metni ile gelecek olan hadisine yer vermiştir. Bu
konudaki geniş açıklama orada yer alacaktır.
Burada, kefaletin, bedelsiz olarak nafile ibadet kastıyla
(tatawu) bir mali yükümlülük altına girmek olduğuna işaret edilmek istenmiştir.
Nasıl tatawu yoluyla bir anlaşma yapıp karşı tarafın miras alması bağlayıcı
oluyorsa, işte, kefalet de bu şekilde bağlayıcı olur.
Hilf, ahit (anlaşma) anlamındadır. "İslamda hilf
yoktur" sözü, "cahiliyye devrinde ittifak ettikleri hususlar İslam
devrinde geçerli olmayıp bunlar üzerinde anlaşma yapılamaz" anlamındadır.
Asım bu sözü ile, Sa'd İbn İbrahim'in, babası yoluyla, Cübeyr
İbn Mut'im'den "merfu" olarak naklettiği "İslam'da hilf
(kabileler arası anlaşma) yoktur" hadisine işaret etmek istemiştir.
"İslam ancak Cahiliyye döneminde yapılan anlaşmalara uyma konusundaki
bağlayıcılığı artırır" Bu hadisi, Müslim nakletmiştir.
Taberi şöyle demiştir: Enes'in, kabileler arasında anlaşmanın
varlığını ispat için getirdiği delil, Cübeyr İbn Mut'im'in naklettiği hadise
aykırı değildir. Çünkü kardeşlik anlaşması, hicretin ilk yıllarında idi. Bu
sırada onlar, birbirlerine mirasçı oluyordu. Daha sonra, İbn Abbas'ın da
belirttiği gibi, mirasçı olma hükmü neshedildi. Kur'an'ın iptal etmediğiı hak
için yardımlaşma, zulmedene karşı durma gibi hükümler geçerli olarak kalmıştır.
Bu sayede, Enes hadisi ile İbn Abbas hadisinin birlikte zikredilmesinin hikmeti
de anlaşılmış oldu. Allah (c. c) en iyisini bilir.
Hattabi'nin aktardığına göre İbn Uyeyne şöyle demiştir:
"Aralarında kabile anlaşması (hilf) yaptı, yani aralarında kardeşlik
anlaşması yaptı." İbn Uyeyne, bu sözüyle, cahiliyye devrindeki hilf
anlaşmasının, İslamıdaki kardeşlik anlaşması ile aynı mahiyette olduğunu
anlatmak istemiştir. Fakat İslamıdaki kardeşlik anlaşması, dini hüküm ve
sınırlara göre işler. Cahiliyyedeki anlaşma ise, aralarındaki kendi
görüşleriyle ortaya koydukları kurallara göre yürür. Dolayısıyla İslam'a aymı
olan yönleri geçersiz, uygun yönleri geçerli olur.
Sahabiler, cahiliyye dönemindeki hilf! anlaşmaları ile
İslamıdaki (kardeşlik) ınıaşması arasındaki aymcı özelliğin ne olduğu konusunda
görüş ayrılığı içindedir.
İbn Abbas r.a. "Yukarıdaki ayet nazil olmadan öncekiler
cahiliyye; sonrakiler İslam anlaşmalarıdır" der. Hz. Ali r.a.,
"Kureyş suresi nazil olmadan gerçekleşen anlaşmalar cahiliyye anlaşmalarıdır"
demiştir. Hz. Osman r.a., "Hicretten önceki bütün anlaşmalar cahiliyye
anlaşmaları, sonrakiler ise İslam anlaşmalarıdır" demiştir. Hz. Ömer r.a.,
"Hudeybiye anlaşmasından önceki bütün hilf! anlaşmaları geçerli;
sonrakiler ise geçersizdir" demiştir.
Bütün bu görüşleri, Ömer İbn Şebbe, Ebu Gassan Muhammed İbn Ebu
Yahya yoluyla nakletmiştir. Kanaatirnce bunlardan en güçlüsü Hz. Ömer'in
görüşüdür.
Bu rivayetler şöyle uzlaştmlabilir: Diğer görüşler, cahiliyye
anlaşmalarının (hilf) geçerli olduğunu ifade etmektedir. Hz. Ömer'den rivayet
edilen görüş ise, bu durumun neshedildiğini gösteriyor.