EK SAYFA – 1031-2
باب:
ضريبة العبد،
وتعاهد ضرائب
الإماء.
17. KÖLENİN ÖDEMESİ GEREKEN VERGİ VE CARİYENİN ÖDEYECEĞİ
VERGİLERİN DENETLENMESİ
حدثنا
محمد بن يوسف:
حدثنا سفيان،
عن حميد الطويل،
عن أنس بن
مالك رضي الله
عنه قال: حجم
أبو طيبة
النبي صلى
الله عليه
وسلم، فأمر له
بصاع، أو
صاعين من
طعام، وكلم
مواليه، فخفف
عن غلته أو
ضريبته.
[-2277-] Enes İbn Malik şöyle demiştir: Ebu Taybe Resulullah Sallallahu
Aleyhi ve Sellem'e hacamat yaptı. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem o'na bir sa'
veya iki sa' yiyecek (buğday) verilmesini emretti. Ayrıca efendileri ile, onun
ödemesi gereken vergiyi hafifletmesi için konuştu.
AÇIKLAMA: Vergi, efendinin,
köleden günlük olarak istediği miktardır. Buna, "harac",
"ğalle" ve "ücret" de denilmektedir. Hadiste, bu terimlerin
hepsi geçmektedir.
İbnü'l-Müneyyir "Haşiye"de şöyle demektedir: Cariyenin
ödeyeceği vergi miktarı, eğer ağır olursa, bunu kazanmak için haram yollara
başvurma ihtimali bulunduğundan denetlenmesi istenmiştir.
Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem hacamat yapan kölenin ödeyeceği
verginin hafifletilmesini emretmiştir. Bu emir, cariyenin ödeyeceği verginin
evleviyetle hafifletilmesini gerekli kılar.
باب:
خراج الحجام.
18.HACAMATÇIYA VERİLECEK ÜCRET
حدثنا
موسى بن
إسماعيل: حدثنا
وهيب: حدثنا
ابن طاوس، عن
أبيه، عن ابن
عباس رضي الله
عنهما قال: احتجم
النبي صلى
الله عليه
وسلم وأعطى
الحجام.
[-2278-] İbn Abbas r.a. şöyle demiştir: Resulullah Sallallahu Aleyhi ve
Sellem hacamat yaptırdı ve ücretini verdi.
حدثنا
مسدد: حدثنا
يزيد بن زريع،
عن خالد، عن
عكرمة، عن ابن
عباس رضي الله
عنهما قال: احتجم
النبي صلى
الله عليه
وسلم وأعطى
الحجام أجره،
ولو علم
كراهية لم
يعطه.
[-2279-] İbn Abbas r.a. şöyle demiştir: Resulullah Sallallahu Aleyhi ve
Sellem hacamat yaptırdı ve hacamat yapan kimseye ücretini verdi. Eğer bunu hoş
karşılamamış (kerahet) olsaydı vermezdi.
حدثنا
أبو نعيم:
حدثنا مسعر،
عن عمرو بن
عامر قال:
سمعت أنسا رضي
الله عنه يقول: كان
النبي صلى
الله عليه
وسلم يحتجم،
ولم يكن يظلم
أحدا أجره.
[-2280-] Amr İbn Amir şöyle demiştir: Enes'i şöyle söylerken işittim:
Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem tedavi amacıyla kan aldırırdı. 0, Hiç
bir kimseye ücretini vermemek suretiyle haksızlık etmemiştir.
AÇIKLAMA: Yukarıda İbn Abbas r.a.'den
nakledilen hadisler, hacamat yaptırmanın caiz olduğunu açıkça göstermektedir.
"Alım-satım" bölümündeki hadiste, "Eğer haram olsaydı
vermezdi" şeklinde geçmektedir.
Kerahet'ten kastedilen, tahrimen mekruhluktur. İbn Abbas r.a.
hacamatçının aldığı ücreti haram kabul eden kimselere karşı çıkmayı
amaçlamıştır.
Daha sonra alimler bu konuda farklı görüşler belirtmişlerdir:
Alimlerin çoğunluğu helal olduğu görüşündedir. Delil olarak bu hadisi
getirerek, "Bu bir bayağı kazançtır, fakat haram değildir" demişlerdir.
Bundan kaçınmaya yönelik tavsiyeleri "tenzihi" olarak
yorumlamışlardır.
İmam Ahmed İbn Hanbel ve bir grup alim, hür ile köleyi farklı
değerlendirmiş, hür bir kimsenin, kan almayı meslek edinmesini mekruh
görmüşlerdir. Bu yolla kazandığı parayı, kendi masraflarına harcaması
haramdır.' Köle ve hayvanlarına harcaması caizdir. Kölenin, hacamat yapması ise
mutlak olarak caizdir. Bu konudaki dayanakları, Muhaysa'nın naklettiği şu
hadistir: "Muhaysa Hz. Nebi (s.a.v.)'e, hacamattan elde edilen kazancı
sormuşlar, Efendimiz Sallallahu Aleyhi ve Sellem bunu yasaklamıştır. Buna olan
ihtiyaçtan bahsedilince de, "Onu, hayvanlarına yem olarak ver"
buyurmuştur. Bu hadisi, Malik, Ahmed ve Sünen sahibi alimler nakletmiştir.
Ravileri güvenilir kimselerdir.
İbnü'l-Cevzi şöyle demiştir: "Hacamattan dolayı alınan
ücret, sadece, Müslümanın başka bir Müslümana ihtiyacı olduğu zaman yardım
etmesi zaten gerekli olduğu için mekruh görülmüştür. Yapılması vacip olan bir
şeyden ücret almak uygun düşmez."
Hadisten Çıkarılan Sonuçlar
Hacamat yapmak caizdir. Kan alma vb. bütün tedavi yolları bu
hükmün kapsamı içine girer. Bu konuda geniş açıklama "Tıp" bölümünde
yapılacaktır.
Tıbbi tedavilerden dolayı ücret alınabilir.
Üzerimizde hak bulunan kişiler için, onların bir takım
yükümlülüklerinin hafifletilmesi amacıyla aracılık yapılabilir.
Efendi, kölesi ile "her gün bana şu kadar para getirirsen
senin çalışıp kazanmana izin veriyorum, fazlası senin olsun" şeklinde
anlaşma yapabilir.
Köle, eğer genel bir izin ile çalışıyor ise, efendisinden özel
bir izin almadan çalıştırılabilir.
"Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem hacamat
yaptırırdı" ifadesi, onun Sallallahu Aleyhi ve Sellem, sürekli olarak kan
aldırdığını gösterir.
"Zulmetmemiştir" ifadesi de, hacamat yapan kimselere
ücretini verdiğini anlatmaktadır.
باب: من
كلم موالي
العبد أن
يخففوا عنه من
خراجه.
19. EFENDİDEN, KÖLESİNİN ÖDEYECEĞİ VERGİYİ HAFİFLETMESİNİ
İSTEMEK
حدثنا
آدم: حدثنا
شعبة، عن حميد
الطويل، عن أنس
بن مالك رضي
الله عنه قال: دعا
النبي صلى
الله عليه
وسلم غلاما
حجاما فحجمه،
وأمر له بصاع
أو صاعين، أو
مد أو مدين، وكلم
فيه، فخفف من
ضريبته.
[-2281-] Enes r.a. şöyle anlatır: Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem
hacamatçı bir köle çağırdı ve hacamat yaptırdl. Ona, bir sa' veya iki sa' ya da
bir müdd veya iki müdd ödenmesini emretti. Efendisi ile onun hakkında konuştu.
Ödeyeceği vergi biraz hafifletildi.
AÇIKLAMA: Nebi s.a.v.'in,
kölenin efendisi ile yaptığı konuşma, onu zorlayacak tarzda değildir, lütuf olarak
indirmesini istemiştir. Eğer kölenin ödemeye gücü yetmiyor ise, efendiyi,
indirim yapma konusunda zorunlu tutmuş olması da muhtemeldir.
Çağırılan hacamatçı köle, Ebu Taybe'dir.