باب: إذا
أراد بيع تمر
بتمر خير منه.
89. HURMA, DAHA İYİSİ KARŞILIĞINDA SATILMAK İSTENİRSE
حدثنا
قتيبة، عن
مالك، عن عبد
المجيد بن
سهيل بن عبد
الرحمن، عن
سعيد بن
المسيب، عن
أبي سعيد
الخدري وعن
أبي هريرة رضي
الله عنهما:
أن
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم استعم
رجلا على خيبر
فجاءه بتمر
جنيب، فقال
رسول الله صلى
الله عليه
وسلم: (أكل تمر
خيبر هكذا).
قال: لا والله
يا رسول الله،
إنا لنأخذ
الصاع من هذا
بالصاعين،
والصاعين
بالثلاثة.
فقال رسول
الله صلى الله
عليه وسلم: (لا
تفعل، بع الجمع
بالدراهم، ثم
ابتع
بالدراهم
جنيبا).
[-2201 - 2202-] Ebu. Said el-Hudri ve Ebu Hureyre'nin (r.a.) naklettiğine göre,
Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem bir sahabiyi Hayber vergilerini toplamak için
görevlendirmişti. O, Hayber'den, cenıb adı verilen iyi cins hurmalar getirdi.
Efendimiz Sallallahu Aleyhi ve Sellem ona, "Hayber'in bütün
hurmaları böyle midir?" diye sordu. Adam, "Vallahi, hayır, Ey
Allah'ın Resulü! Bunu, diğer hurmalardan iki sa' verip bir sa', üç sa' verip
iki sa' almak suretiyle elde ettik" diye cevap verdi. Bunun üzerine Nebi
Sallallahu Aleyhi ve Sellem, "Böyle yapma. Önce elindeki hurmaları para
karşılığında sat. Daha sonra da (bu dirhemler/e) cenib denilen hurmaları satın
al" buyurdu.
2201 Tekrarları: 2302, 4246, 7350.
2202 Tekrarları: 2303, 4245, 4247 ve 7351
AÇIKLAMA: Konu başlığı,
"riba’ya düşmemek için ne yapılması gerektiğini" anlatmak için
seçilmiştir. İmam Malik, cenib hurmasının, Kubeys hurması olduğunu söylemiştir.
Nebi s.a.v.'in hadisteki, "Böyle yapma!" sözü hakkında
icma bulunmaktadır, hiçbir alimin farklı bir görüşü bulunmamaktadır. Bütün
alimler, fazlalık ribası gerçekleşen mallarda, ister hacim ölçüsü ile (keyli),
isterse ağırlık ölçüsü ile (vezni) ölçülür olsun, hadiste zikri geçen
uygulamanın caiz olmayacağı görüşündedir. Fakat aslen hacim ölçüsü ile ölçülen
mallar tartı ile, tartı ile ölçülen mallar da hacim ölçüsü ile satılamaz.
Alimler, hurma karşılığında hurma satılırken, kaliteli ya da
kalitesiz olsun, her ikisinin de eşit miktarda olması gerektiğinde icma
etmiştir. Tür bakımından farklı olsalar bile hepsi cins bakımından birdir.
Hadisten Çıkarılan Sonuçlar
1. Bir şeyin haram olduğu kendisine bildirilmedikçe kişi yaptığı
şeyde mazurdur.
2. Zahidlik taslayan bazılarının aksine, kişi, hadiste iyi
hurmanın tercih edilmesinde olduğu gibi, kendi kendisine karşı daha yumuşak
davranabilir, kendini zora sokmayabilir.
3. Bey'u'l-iyne (iyne satışı) caizdir. Ine satışı, bir kimseye
peşin bedelle bir mal satıp, daha sonra aynı malı, daha az bir bedelle geri
satın almaktır. Çünkü Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem, "Sonra elde
ettiğin parayla cenfb hurmasını satın al"' ifadesinde, "sana satan
kişinin dışında başka bir kimse" diye bir tahsiste bulunmamıştır.
4.Güzel yiyecekleri seçmek caizdir.
5.Satım ve diğer konularda vekil tayin etmek caizdir.
6.Fasit satışlar kabul edilmez.
7. Bu hadis, "içinde faiz bulunan satışlar, asıl satım akdi
bakımından caizdir, sadece riba niteliği bakımından fasittir. Dolayısıyla riba
geçersiz, akit ise sahihtir" gorüşünde olanlara karşı bir delildir. Bu
görüş, Kurtubi'ye aittir. O şöyle der: Eğer iddia edildiği gibi akit geçerli
olsaydı, Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem akde değil, sadece fazla olan
miktara karşı çıkardı."