EK SAYFA – 874-2
باب: الحج
والنذور عن
الميت،
والرجل يحج عن
المرأة.
22- Ölen Kimse Yerine Hac Yapma Adağını Yerine Getirmek. Erkek, Kadın Yerine Hac Yapar.
1755 - حدثنا
أبو عاصم، عن
ابن جريج، عن ابن
شهاب، عن
سليمان بن
يسار، عن ابن
عباس، عن
الفضل بن عباس
رضي الله
عنهم: أن
امرأة (ح).
حدثنا
موسى بن
إسماعيل:
حدثنا عبد
العزيز بن أبي
سلمة: حدثنا
ابن شهاب، عن
سليمان بن
يسار، عن ابن
عباس رضي الله
عنهما قال:
جاءت
امرأة من خثعم
عام حجة
الوداع، قالت:
يا رسول الله،
إن فريضة الله
على عباده في
الحج، أدركت
أبي شيخا
كبيرا، لا
يستطيع أن
يستوي على الراحلة،
فهل يقضي عنه
أن أحج عنه؟.
قال: (نعم).
[-1852-] İbn Abbas r.a. şöyle dedi: Cüheyne kabilesinden bir kadın Nebi
Sallallahu Aleyhi ve Sellem'e gelerek şöyle dedi: "Annem haccetmeyi adadı,
ancak hac yapamadan öldü. Ben onun yerine hac yapayım mı?"
Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem şöyle buyurdu: "Evet onun
yerine hac yap. Annenin borcu olsaydı onu öder miydin? Allah'a olan borcunuzu
da ödeyin. Allah borcu ödenmeye en layık olandır".
Tekrar: 6699, 7315
AÇIKLAMA: Hasen İbn Salih bir
kenara bırakılırsa, erkeğin kadın yerine kadının erkek yerine hac yapabileceği
konusunda görüş ayrılığı bulunmamaktadır.
Bu hadis, meselenin daha açık hale gelmesi, dinleyenin daha çok
benimsemesi ve süratle kavraması için kıyas yapmanın ve misal vermenin meşru
olduğunu gösterir.
İhtilaf edilen ve problemli görülen konular, ittifak edilenlere
benzetilerek çözülür.
Şayet bir yarar sağlayacaksa fetva veren kimsenin delili
açıklaması müstehab olur. Bu, fetva İsteyen kimsenin gönlünü hoş tutacağı gibi,
hükmü daha rahat bir şeklide kabullenmesini sağlar.
Ölünün malî borçlarını ödemek ilk Müslümanlar tarafından bilinen
bir durum olduğundan, sorulan soruyu ona kıyas etmek yerinde olmuştur.
Ölenin yerine yapılan hac geçerlidir. Bu konuda ihtilaf
edilmiştir. Saîd b. Mansur ve diğer bazıları İbn Ömer'den sahih bir senetle
"kimse kimsenin yerine hac yapamaz" sözünü rivayet etmiştir. Bunun
benzeri Malik ve Leys'ten de rivayet edilmiştir. Yine Malik'ten şu görüş de
rivayet edilmiştir: "Şayet kişi kendisi yerine hac yapılmasını vasiyet
etmişse bu yapılır, aksi taktirde yapılmaz."
Bir kimse öldüğünde velisi terekeden onun borçlarını ödemekle
yükümlü olduğu gibi, ölen adına hac yapacak bir kimsenin masraflarını da
karşılamak zorundadır. İnsanlara ait borcun ölenin geriye bıraktığı maldan
yapılacağı konusunda icma edilmiştir. Ödeme bakımından ona benzeyen borçlarda
da hüküm böyledir. Kişinin zimmetinde sabit olan keffaret, adak, zekat vb.
diğer borçlar da hac gibidir.
Resulullah'ın "Allah, borcu ödenmeye en layık olandır"
sözü, Allah'a yönelik borcun kul borcundan önce geldiğini gösterir. Şafiî'nin
görüşlerinden biri de bu doğrultudadır.
باب: الحج
عمن لا يستطيع
الثبوت على
الراحلة.
23- Binek Üzerinde Duramayan Kimse Yerine Hac Yapmak
حدثنا
عبد الله بن
مسلمة، عن
مالك، عن ابن
شهاب، عن
سليمان بن
يسار، عن عبد
الله بن عباس
رضي الله
عنهما قال: كان
الفضل رديف
النبي صلى
الله عليه
وسلم، فجاءت
امرأة من
خثعم، فجعل
الفضل ينظر
إليها وتنظر
إليه، فجعل
النبي صلى
الله عليه
وسلم يصرف وجه
الفضل إلى
الشق الآخر،
فقالت: إن
فريضة الله
أدركت أبي
شيخا كبيرا،
لا يثبت على
الراحلة،
أفأحج عنه؟.
قال: (نعم). وذلك
في حجة الوداع.
[-1853 - 1854-] İbn Abbas, Fadl İbn Abbas'tan rivayet etmiştir: Has'am kabilesinden
bir kadın veda haccı yılında Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'e gelerek:
"Ey Allah'ın Resulü! Allah'ın kullarına farz kıldığı hac ibadeti babamın
yaşlılığına denk geldi. Babam binek üzerinde düzgün duramıyor. Ben onun yerine
hac yapsam olur mu?" diye sordu. Resulullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem
"Evet" diye cevap verdi.
AÇIKLAMA: Bu hadis
"hayatta olan kimse yerine hac yapılamaz" diyen Malik'in ve
"kimse kimsenin yerine hac yapamaz" diyen İbn Ömer'in görüşüne
muhaliftir.
İbnü'l-Münzir ve diğer bazı alimler, kendi başına hac
yapabilecek kişinin farz hac için başkasına vekalet vermesinin caiz olmadığı
konusunda icma bulunduğunu nakletmişlerdir.
Başkası yerine nafile hac yapmaya gelince; bu Ebu Hanife'ye göre
caiz, Şafiî'ye göre caiz değildir. İmam Ahmed İbn Hanbel'den bu konuda iki
rivayet vardır.
باب: حج
المرأة عن
الرجل.
24- Kadının Erkek Yerine Hac Yapması
حدثنا
أبو النعمان:
حدثنا حماد بن
زيد، عن عبيد
الله بن أبي
يزيد قال:
سمعت
ابن عباس رضي
الله عنهما
يقول: بعثني،
أو قدمني
النبي صلى الله
عليه وسلم في
الثقل من جمع
بليل.
[-1855-] Abdullah İbn Abbas r.a. şöyle demiştir: Fadl, Hz.Nebi'in
terkisinde bulunuyordu. Has'am kabilesinden bir kadın geldi. Fadl kadına
bakıyor, kadın da ona bakıyordu. Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem Fadl'ın yüzünü
diğer tarafa çevirdi.
Kadın: "Allah'ın (hac) farzı babamı yaşlı iken, bineği
üzerinde duramayacak bir halde iken yakaladı. Ben onun yerine hac yapabilir
miyim?" diye sordu.
Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem: "Evet" diye cevap
verdi. Bu veda haccindaydı.
AÇIKLAMA: Fadl, İbn Abbas'ın
ağabeyi, Abbas'ın da en büyük çocuğudur. Bu sebeple Hz. Abbas'a
"Ebu'1-Fadi" denirdi.
Şuayb'ın rivayetinde şöyle denilmektedir: Fadl yakışıklı bir
adamdı. Has'am kabilesinden güzel bir kadın Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem'e
doğru geliyordu. Fadl kadına bakmaya başladı, kadının güzelliği onun hoşuna
gitmişti.
Hadisten Çıkan Sonuçlar
1- Başkası yerine (vekaleten) hac yapmak caizdir.
2- Kufeliler (Hanefi'ler) bu hadisin genel ifadesini, kendisi
adına hac yapmamış kimsenin başkası adına hac yapmasının caiz olduğuna delil
getirmişlerdir. Çoğunluk İse onlara aykırı olarak ancak kendisi hac yapmış
kişinin başkasına vekil olabileceğini söylemişlerdir.
Çoğunluk Sünen'lerde, İbn Huzeyme'nin Salih'inde ve diğer
kitaplarda yer alan İbn Abbas'ın şu hadisini delil getirmişlerdir:
Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem Şübrüme adında bir adam için
telbiye getiren birini gördü. Ona "Sen kendin için hac yaptın mı?"
diye sordu.
Adam "hayır" diye cevap verdi.
Nebi Sallallahu Aleyhi ve Sellem şöyle buyurdu: "Öyleyse bu
yaptığın haccını kendin için yap. Sonra Şübrüme için hac yap".
3- Hacca güç yetirme kişinin kendi gücü ile olabileceği gibi
başkası vasıtasıyla da olabilir.
4- Kişinin, başkasını terkisine bindirmesi caizdir.
5- Hz. Nebi'in tevazusu, Fadl'ın Hz. Nebi nezdindeki değeri.
6- İnsanoğlunda şehvet hissi doğuştan vardır, onun doğasına
güzel şeylere bakma hissi yerleştirilmiştir.
7- Yabancı kadınlara bakmak yasaktır, gözü kapatmak gerekir.
8- Fitne korkusu ile erkekler ile kadınlar birbirinden ayrı
yerlerde bulunur.
9- Alimden fetva sorma, mahkemeye dava açma, alış-veriş vb. gibi
zorunlu hallerde kadın yabancı erkeklerle konuşabilir, erkek kadının sesini
işitebilir.
10- İlim konusunda soru sormak için vekalet caizdir. Erkeğe
kadının vekalet etmesi de caizdir.
11- Anne babaya iyi davranmak, onların işlerine özen göstermek;
onların borçlarını ödemek, hizmet etmek, nafakalarını karşılamak ve diğer din
ve dünya işlerini görmeye çalışmak gerekir.