باب: ما
يستخرج من
البحر.
65- Denizden Çıkarılan Şeylerin Zekatı
-وقال
ابن عباس رضي
الله عنهما:
ليس العنبر
بركاز، هو شيء
دسره البحر.
وقال الحسن:
في العنبر واللؤلؤ
الخمس، فإنما
جعل النبي صلى
الله عليه
وسلم في
الركاز
الخمس، ليس في
الذي يصاب في
الماء.
İbn Abbas r.a., "Amber, rikaz (define, hazine) değil,
denizin sahile vurup çıkardığı bir şeydir" demiştir. Hasan ise, "Amber ve incinin beşte
birinin verilmesi gerekir" demiştir.
(Buharî şöyle der:) Resûlullah Sallallahu Aleyhi ve Sellem, beşte bir
almayı sadece "rikaz" (define, hazine) için teşrî kılmıştır. Yoksa
sudan elde edilen (inci, amber) gibi şeyler için değil.
وقال
الليث: حدثني
جعفر بن
ربيعة، عن عبد
الرحمن بن
هرمز، عن أبي
هريرة رضي
الله عنه،
عن
النبي صلى
الله عليه
وسلم: (أن رجلا
من بني إسرائيل،
سأل بعض بني
إسرائيل بأن
يسلفه ألف دينار،
فدفعها إليه،
فخرج في البحر
فلم يجد مركبا،
فأخذ خشبة
فنقرها،
فأدخل فيها
ألف دينار،
فرمى بها في
البحر، فخرج
الرجل الذي
كان أسلفه،
فإذا
بالخشبة،
فأخذها لأهله
حطبا - فذكر
الحديث - فلما
نشرها وجد
المال).
[-1498-] Leys'in Ebu Hureyre r.a.'den naklettiğine göre Resûlullah
Sallallahu Aleyhi ve Sellem şöyle buyurmuştur: "İsrailoğullarından birisi
bir başkasından, kendisine bin dinar borç vermesini istemişti. Adam da ona bin
dinarı verdi. Daha sonra borcu alan (kişi) bir deniz yolculuğuna çıktı. Fakat
geri dönecek bir deniz ulaşım aracı bulamadı. Hemen bir odun parçası alıp içini
oydu, bin dinarı içine koydu ve denize attı. Borç veren kişi, (borçlu alanı
karşılamak için) çıktığı zaman bir odun parçası buldu. Bunu ailesi için (yakmak
amacıyla) aldı. (Eve gidip) onu kırdığı zaman vermiş olduğu parayı bulmuş
oldu."
Tekrar: 2063, 2291, 2404, 2430, 2734, 6261
BU HADİS’İN UZUN
HALİ İÇİN BURAYA TIKLAYIN
AÇIKLAMA: Konu başlığı,
denizden çıkarılan şeylerden zekat vermenin farz olup olmadığını ifade etmek
için kullanılmıştır.
Amberden zekat verilmesi konusunda görüş ayrılığı bulunmaktadır:
Şafiî "el-Ümm" adlı eserinin "selem" konusunda şöyle demiştir:
"Güvenilir birçok kimse bana bunun,
Allah'ın denizde yaratmış olduğu bir bitki türü olduğunu söyledi. Bir
rivayete göre ise, amberi balık yer ve ölür. Daha sonra deniz balığı dışarı
atar. İnsanlar da karnını yarıp onu çıkarırlar."
İbnü'l-Kassar, "Hadisten çıkan anlama göre, rikazın
dışındaki şeylerde beşte bir (humus) yoktur. Bu, özellikle de amber ve inci
hakkında böyledir. Çünkü bunlar, deniz hayvanlarından çıkarılan şeyler olduğu
İçin zekat konusundaki durumları daha çok balığa benzemektedir" demiştir.
İsmailî "Bu hadis
başlığa uygun değildir.
Bir adam borç almış sonra
ödemiştir (o kadar)" der. Davudi de "Haşiye"sinde, aynı şekilde
beyanda bulunduğu görüşe Ebû Abdülmelik şöyle cevap verir:
"Buharî burada, denizin dışarıya çıkardığı her şeyi almanın
caiz olduğunu ve bunlardan beşte bir (humus) verilmesi gerekmediğine işaret
etmiştir."
İbnü'l-Müneyyir şöyle demiştir: "Bu hadisin delil olma yönü
şudur: Adam, deniz kenarında bulduğu odun parçasını yakmak üzere almıştır. Eğer
geçmiş şeriatlar bizim için geçerli ise, bu hadisten çıkarılacak netice; ister
denizde neş'et etmiş, denize batmış, sahibinin mülkiyeti ile bağı kopmuş
şeylerden denizin dışa vurduklarım bu gibi şeyleri almanın mubahlığı hükmüdür.
Daha önce başkasına ait olmayan malları almak evveliyetle mubah olur.
Çıkarılması için emek harcamak ve yorulmak gerekli olan şeyler de
böyledir."
Evzaî, kıyıda bulunan şey ile dalma vb. emek sonucu çıkartılan
şeyleri farklı değerlendirir. Birinci şekilde beşte biri gerekli görürken,
ikinci şekilde gerekli görmez.
Alimler çoğunluğuna göre bunlardan herhangi bir şey verilmesi
gerekmez. Fakat İbn Ebi Şeybe'nin naklettiğine göre Ömer İbn Abdülaziz, Zühri
ve Hasan aksi görüştedir. Ebû Yusuf'un, bir rivayete göre Ahmed'in görüşü de
-bu doğrultudadır.