الأذان يوم
الجمعة.
21. CUM'A EZAN'I
حدثنا
آدم قال:
حدثنا ابن أبي
ذئب، عن
الزهري، عن
السائب بن
يزيد قال: كان
النداء يوم
الجمعة، أوله
إذا جلس
الإمام على
المنبر، على
عهد النبي صلى
الله عليه وسلم
وأبي بكر وعمر
رضي الله
عنهما، فلما
كان عثمان رضي
الله عنه،
وكثر الناس،
زاد النداء
الثالث على
الزوراء.
[-912-] Saib İbn Yezîd (r.a.)'in şöyle dediği nakledilmiştir: "Nebi
Sallallahu Aleyhi ve Sellem Ebu Bekir ve Ömer (r.a.) dönemlerinde Cum'a ezanı
imam minbere çıkıp oturduğunda okunurdu. Fakat Osman (r.a.) halife olduğunda
Medine'de İnsanlar çoğalıp nüfus arttığı için Zevrâ denen yerde üçüncü ezanın
ek olarak okunmasını kararlaştırdı.
Tekrar: 913, 915, 916.
AÇIKLAMA: İmam Buharî'nin
kullandığı bu konu başlığı Cuma ezanına ne zaman başlanacağı ile ilgilidir.
İbn Hüzeyme'nin Ebu Âmir yoluyla İbn Ebi'z-Zi'b'den naklettiği
aynı konuyla ilgili rivayetin ifadeleri bundan farklıdır: "Allah
Teâlâ'nın Kur'ân-ı Kerîm'de Cuma namazı için zikrettiği ezanın başlama
zamanı... idi." Yine İbn Hüzey-me'nin Vekî' yoluyla İbn Ebi'z-Zi'b'den
naklettiği aynı konu hakkındaki başka bir rivayet de şöyledir: "Nebi
s.a.v. Hz. Ebu Bekir ve Ömer
zamanlarında Cuma günleri iki ezan okunurdu." İbn Hüzeyme şöyle demiştir:
"Bu rivayette geçen iki ezan ifadesi İmam minbere çıkınca okunan ezan İle
farzdan önce getirilen kameti anlatır." Burada genelleme {tağlîb) yoluyla
kamete de ezan adı verilmiştir veya her İki uygulama da namaza çağrı anlamı
taşıdığı İçin iki ezan İfadesi kullanılmıştır.
Cuma Namazı
İçin Ek Ezan Uygulamasının Başlatılması
"Hz. Osman üçüncü ezanın ek olarak okunmasını
kararlaştırdı" İfadesi Vekîin İbn Ebi'z-Zi'b'den naklettiği rivayette şu
şekilde geçmektedir: "Hz. Osman birinci ezanın okunması talimatını
verdi." Aslında bu iki rivayet arasında herhangi bir çelişki yoktur.
Çünkü Hz. Osman'ın ezan eklediğine dair rivayeti esas alırsak bü üçüncü ezan
olacaktır fakat söz konusu ezanın imam minbere çıkınca okunan ezan ile kametten
önce okunduğunu dikkate alırsak bu ezan ilk ezan olacaktır.
(Zevrâ denen yerde...) Bu ifade İbn Hüzeyme ile İbn Mâce'nin İbn
İshâk yoluyla Zührî'den naklettiği rivayette şu şekilde geçmektedir: "Hz.
Osman üçüncü ezanın pazar yerinde Zevrâ adı verilen bir evin çatısında
okunması talimatını verdi." İmam Müslim'in naklettiği bir rivayet de
Zevrâ'nın Medine pazarında bulunan bir yer olduğunu göstermektedir:
"Resul-i Ekrem ile ashabı Zevrâ'da bulunuyorlardı. Zevrâ Medine pazarında
bir yerin adıdır." İbn Ebu Şeybe Abdullah İbn Ömer'in şöyle dediğini
nakletmiştir: "Cuma günü okunan ilk ezan sonradan getirilmiş yeni bir
uygulamadır (bidattir)." İbn Ömer'in bu sözü iki şekilde de
yorumlanabilir. Buna göre şunları söyleyebiliriz;
a. İbn Ömer bu uygulamayı yadırgadığını ve kabul etmediğini
ifade etmek istemiştir,
b. Böyle bir uygulamanın Resulullah zamanında olmadığını vurgulamak
istemiştir. Zira Resul-i Ekrem zamanında olmayan her türlü uygulama ve görüş
bid'at kapsamına girer.
Bazı bölgelerde Cuma namazının vakti girmeden önce insanları
namaza çağırmak amacıyla zikirler ve salât ü selâmlar ihdas edildiğini
biliyoruz. Fakat'bu uygulama yerine selef-i sâlihînin üçüncü ezan uygulamasını
devam ettirmek ve onlara uymak daha iyidir.