باب:
تفاضل أهل
الإيمان في
الأعمال.
15. İman Ehlinin Ameller Konusundaki Faziletlerinin Birbirinden
Farklı Olması
حدثنا
إسماعيل قال:
حدثني مالك،
عن عمرو بن يحيى
المازني، عن
أبيه، عن أبي
سعيد الخدري
رضي الله عنه،
عن النبي صلى
الله عليه
وسلم قال: (يدخل
أهل الجنة
الجنة وأهل
النار النار،
ثم يقول الله
تعالى: أخرجوا
من كان في
قلبه مثقال حبة
من خردل من
إيمان،
فيخرجون منها
قد اسودوا،
فيلقون في نهر
الحيا، أو
الحياة - شك
مالك - فينبتون
كما تنبت
الحبة في جانب
السيل، ألم
أنها تخرج
صفراء ملتوية).قال
وهيب: حدثنا
عمرو: الحياة،
وقال: خردل من
خير.
[-22-] Ebu Saîd el-Hudrî'den rivayet edildiğine göre
Hz. Peygamber şöyle buyurmuştur: "Cennetlikler cennete, cehennemlikler de
cehenneme girdikten sonra Allah Teala: 'Kalbinde hardal danesi ağırlığınca
imanı olanı (cehennemden) çıkarın!’ buyurur. Bunun üzerine (bu kişiler)
cehennem'den kararmış (kömür gibi olmuş) bir halde çıkarılırlar. Sonra haya
yahut hayat (şüphe Malik'tendir) nehrine atılırlar. Orada selin uğradığı yerde
kalan tohumlar nasıl (çabucak) ayrık otu olarak biterse öyle biterler. Görmez
misin, bunlar (ne güzel) sapsarı olarak (ve iki tarafına) salınarak sürer?.
Tekrar: 4581, 4919,6560, 6574, 7438, 7439.
AÇIKLAMA: Bu bölümde ameller
sebebiyle hasıl olan fazilet farklılığı ele alınmaktadır.
"Hardal danesi ağırlığınca" ifadesi aslında en küçük
şeye işaret etmektedir. İmamü'l-Haremeyn şöyle demiştir: Tartı, amel defterleri
için söz konusudur. Bunların ağırlığı, amellerin ecirlerine göre değişir.
Burada hardal danesinden kasıt, Allah'ın birliği (tevhid inancı) esas alınarak
gerçekleştirilen amellerdir. Çünkü diğer rivayette şöyle yer almaktadır:
"La ilahe illallah diyen ve zerre miktarınca hayır işleyen kişiyi
cehennemden çıkarın".
Haya (veya hayat) nehrinden kasıt kendisi ile hayatın sağlandığı
şeydir. Haya yağmur anlamında olup bununla bitkiler hayat bulur. Bu ifadeye
yağmur manasında olan ve sonunda hemze harfi bulunmayan sözcük, sonunda hemze
bulunan ve utanma anlamına gelen haya kelimesinden daha uygundur.
[Telafuzları birbirine çok yakın iki kelimedir
haya ve haya zira hayat diye tercüme edilen kelimenin telafuzu birbirine çok
benzerdir. ]
"Habbe/ Tohum/ayrık otu" çöllerde biten ancak yiyecek
olarak kullanılmayan bitkidir.
Bu hadisin konu başlığına uyumu açıktır. Zira hadiste İman olsa
bile günahların zarar vereceği belirtilmektedir. Buharî bu hadisi kaydetmekle
Mürcie mezhebinin iman ile birlikte günahın zarar vermeyeceği ile ilgili
görüşünü;
Mutezile mezhebinin de "günahlar kişinin sonsuza kadar
cehennemde kalmasını gerektirir" görüşünü reddetmiş olmaktadır.