|
RUM 17 / 18 |
فَسُبْحَانَ
اللَّهِ
حِينَ
تُمْسُونَ وَحِينَ
تُصْبِحُونَ
{17} وَلَهُ
الْحَمْدُ
فِي
السَّمَاوَاتِ
وَالْأَرْضِ وَعَشِيّاً
وَحِينَ
تُظْهِرُونَ
{18} |
17.
Akşamladığınız zaman ve sabahladığınızda Allah'ı tesbih edin.
18.
Göklerde ve yerde hamd, yalnız O'nundur. Gündüzün sonunda ve öğle vaktine
vardığınızda da (tesbih edin).
Bu buyruğa dair
açıklamalarımızı üç başlık halinde sunacağız:
1- "Allah'ı Tesbih Edin"
2- Hamd Allah'ındır:
3- Akşam ve Gündüzün Sonu:
1- "Allah'ı
Tesbih Edin"
Yüce Allah'ın:
"Allah'ı tesbih edin" ayeti ile ilgili üç görüş vardır:
1. Bu, mü'minlere ibadet
emrini ve bu vakitlerde namaz kılmayı teşviki ihtiva eden bir hitaptır. İbn
Abbas dedi ki: Beş vakit namaz Kur'an-ı Kerim'de geçmektedir. Ona: Nerede? diye
sorulunca şu cevabı vermiştir: "Yüce Allah: "Akşamladığınız
zaman" diye buyurmaktadır. Burada maksat akşam ve yatsı namazlarıdır.
"Ve sabahladığınızda" buyruğunda kasıt, sabah namazıdır.
"Gündüzün sonunda" buyruğu ile kastedilen ikindi, "öğle vaktine
vardığınızda" buyruğunda da kastedilen öğle namazıdır. ed-Dahhak ile Said
b. Cübeyr de böyle demişlerdir. Yine İbn Abbas ve Katade'den şöyle dedikleri
rivayet edilmiştir: Ayet-i kerimede akşam, sabah, ikindi ve öğle namazlarına
dikkat çekilmektedir. Derler ki: Yatsı namazı ise; bir başka ayet-i kerimede
yani "gecenin de birbirine yakın saatlerinde ... "(Hüd, 114)
buyruğunda ve bir de izin istemenin zorunlu olduğu vakitlerin söz konusu
edildiği buyrukta dile getirilmektedir.
2. en-Nehhas dedi ki:
Tefsir alimleri bu: "Akşamladığınız zaman ve sabahladığınızda Allah'ı
tesbih edin" ayetinin, namazlar hakkında olduğu kanaatindedirler. Ben Ali
b. Süleyman'ı da şöyle derken dinledim: Bunun bana göre gerçek maksadı,
namazlarınızda Allah'ı tesbih edin şeklindedir, çünkü tesbih namazda olur. İşte
bu da ikinci görüştür.
3- Üçüncü görüş ise;
akşamladığınızda ve sabahladığınızda Allah'ı tesbih edin, şeklindeki görüş olup
bunu da el-Maverdi: zikretmektedir. O birinci görüşü de sözkonusu etmekte ve
bunu şu sözlerle ifade etmektedir: Akşamı ettiğinizde ve sabahladığınızda Allah
için namaz kılınız.
Namaza
"tesbih" adının verilmesi ile ilgili iki türlü açıklama vardır:
1. Birincisine göre
namaz hem rüku hem sücudda tesbih zikirlerini ihtiva etmektedir.
2. Tesbih subha'den
alınmıştır, subha de namaz demektir. Peygamber (s.a.v.)'ın şu hadisinde de bu
lafız kullanılmıştır: "Kıyamet gününde onların bir sübha'ları (namazları)
olacaktır. ''
2- Hamd Allah'ındır:
"Göklerde ve yerde
hamd, yalnız O'nundur" buyruğu Yüce Allah'ın nimet ve ihsanlarına karşı
sürekli olarak hamd etme gereğini dile getiren bir ara cümlesidir. Burada
"hamd yalnız O'nundur" buyruğundan kastın, namaz yalnız O'nundur,
olduğu söylenmiştir. Çünkü namazda hamd (Fatiha)'i okumak, namazın bir
özelliğidir. Ancak birinci görüş daha kuvvetlidir. Yüce Allah'ın ta'zim
edilmesi, O'na ibadetin teşvik edilmesi ve nimetinin devamı dolayısıyla O'na
hamdetmek anlamındadır. Bu ise namazdan farklı bir hamd şeklidir. Doğrusunu en
iyi bilen Allah'tır.
Yüce Allah'ın öncelikle
akşam namazını zikrederek başlaması, gecenin gündüzden önce gelmesinden
ötürüdür. el-İsra Süresi'nde (178. ayet-i kerimede) ise önce öğle namazını söz
konusu etmiştir. Çünkü öğle namazı ise Cebrail (a.s)'ın, Peygamber (s.a.v.)'e
kıldırdığı ilk namazdır.
el-Maverdi der ki: Gece
namazına özellikle "tesbih" adının, gündüz namazına ise
"hamd" adının veriliş sebebi şudur: Çünkü insan gündüzün şanı Yüce
Allah'a hamd etmeyi gerektirecek çeşitli hallerde bulunur. Geceleyin ise Yüce
Allah'ın kötülüklerden tenzih edilmesini gerektiren bir yalnızlık hali
sözkonusudur. Bundan dolayı gündüzün hamd daha özellikli bir haldir. Bundan
dolayı gündüz namazına bu isim verilmiştir. Gece namazında ise tesbih daha
özelliklidir. Bundan dolayı da gece namazına bu isim verilmiştir.
3- Akşam ve Gündüzün
Sonu:
Yüce Allah'ın:
"Akşamladığınız zaman ve sabahladığınızda" anlamındaki buyruğu
İkrime; (...) şeklinde okumuştur.
"Akşamı ettiğiniz
vakitte ve sabahı ettiğiniz vakitte" anlamında olup burada; "Vakitte,
içinde, kendisinde" lafzı kolaylık olsun diye hazfedilmiştir. Bu kıraat
ile ilgili açıklamalar, Yüce Allah'ın: "Ve öyle bir günden korkun ki,
kimse kimseye hiçbir fayda veremez" (el-Bakara, 48) buyruğu ile ilgili
açıklamalar gibidir.
"Gündüzün
sonunda" buyruğu ile ilgili olarak el-Cevheri şunları söylemektedir:
"Akşam namazından, yatsı namazına kadar olan vakit" demektir. Mesela;
"Ona dün akşam gittim" denilir. Bunun küçültme ismi, büyüItme ismine
göre kıyasa uygun olmayarak; (...) şeklindedir. Sanki bu şekliyle onlar;
(...)'i küçültmüş gibidirler, çoğulu da; (...) şeklinde gelir. Küçültme
isminin; (...) şeklinde olduğu da söylenmiştir. Bunun çoğulu; (...) diye gelir.
(...)'in küçültme ismi ise; (...) şeklinde gelir, çoğulu da; (...) diye
yapılır.
"Ayn" harfi
esreli ve med ile; "Yatsı, gece" de (...) gibidir.
(...) ise akşam ve yatsı
anlamındadır. Bazılarının iddiasına göre; "Güneşin zevalinden itibaren tan
yerinin ağarmasına kadar geçen vakit"tir. Onlar bu hususta şu beyiti de
naklederler: "Gece seher vaktinde, sabah erkenden yola çıktık, Bir de
günün ortasından sonra akşama doğru."
el-Maverdi dedi ki: Mesa
(akşam) ile ışa arasındaki farka gelince, mesa, güneşin batımından sonra
karanlığın görülmesidir. Işa ise güneşin batıya doğru meyletmesi sırasında
gündüzün sonudur. Bu da gören kimsenin aydınlığının eksikliğini ifade eden;
(...): Gözün görme zorluğu çekmesi, tabirinden alınmış olup, bu yönüyle (akşam
vakti) güneşin aydınlığının eksilmesine benzetilmektedir.
SONRAKİ SAYFA İÇİN AŞAĞIDAKİ LİNK’E
TIKLAYIN