|
EN’AM 24 |
انظُرْ
كَيْفَ
كَذَبُواْ
عَلَى
أَنفُسِهِمْ
وَضَلَّ عَنْهُم
مَّا
كَانُواْ
يَفْتَرُونَ |
24. Kendi aleyhlerine
nasıl yalan söylediklerine ve iftira ettikleri şeylerin de nasıl önlerinden
kaybolup gittiğine bir bak!
Yüce Allah'ın:
"Kendi aleyhlerine nasıl yalan söylediklerine ... bir bak" buyruğunda
sözü geçen müşriklerin söyledikleri yalan, onların: Putlara ibadet bizi Allah'a
yakınlaştırır, demeleridir. Oysa onlar, bunu zan yolu ile söylemişlerdi. Bu
zanları ise bir hata idi, onlar için mazeret teşkil etmeyecektir. Yalancı
niteliğini üzerlerinden gidermeyecektir.
Münafıkların yalan
söylemeleri ise, batıl şeyler mazeret göstermeleri, münafıklık yaptıklarını
inkar etmeleri olacaktır.
"iftira ettikleri
şeylerin de nasıl önlerinden kaybolup gittiğine bir bak." Yani, onların
söyledikleri yalanların önlerinden nasıl kaybolup gittiğini bir gör. Bunun da
anlamı şudur: ilahlarının şefaat edeceklerine dair kanaatleri tamamıyla çürümüş
ve tutarsızlığı ortaya çıkmış olacaktır.
"iftira ettikleri
şeylerin de nasıl önlerinden kaybolup gittiğine bir bak" buyruğunun şu
anlama geldiği de söylenmiştir: Onların Allah'tan başka taptıkları onlardan
ayrılıp gidecektir. Ve onlara hiçbir fayda sağlamayacaktır. Bu açıklama
el-Hasen'den nakledilmiştir.
Şöyle de denilmiştir: Buyruk,
dehşetleri ve akıllarının başlarından gideceğinden ötürü iftiraları
kendilerinden uzaklaşıp gidecektir demektir. Yüce Allah'ın: "Bir bak"
buyruğunda geçen "bakmak"dan kasıt ise ibretle bakıştır. Diğer
taraftan "yalan söylediklerine" buyruğunun, yalan söylemekte
olduklarına ... bak anlamında olduğu da söylenmiştir.
Gelecekte meydana
gelecek olan bu durum mazi (dili geçmiş) sigası ile ifade edilmiştir. Ahirette
yalan söylemeleri de mümkündür. Çünkü orası dehşet, şaşkınlık ve akılların
başlardan gideceği bir yerdir.
Şöyle de denilmiştir:
Ahirette onların yalan söylemeleri mümkün değildir.
Çünkü orası, dünyada
olanların, yapılanların karşılıklarının görüleceği yerdir. -Ki, kelam
alimlerinin (ehli: nazar) çoğunluğu bu görüştedir-. Sözü geçen söyledikleri
yalan, dünyadaki yalanlarından ibarettir.
"Rabbimiz olan
Allah hakkı için biz müşriklerden olmadık" buyruğunun, buna göre anlamı
şöyle olur: Biz, kendi kanaatimize göre müşriklerden değildik. Ahirette yalan
söylemelerinin mümkün olduğunu kabul eden görüş ile, Yüce Allah'ın şu buyruğu
tearuz etmektedir: "Allah'tan hiçbir sözü degizleyemeyeceklerdir.
"(en-Nisa, 42) Ancak herhangi bir tearuz veya bir tenakuz sözkonusu
değildir. Çünkü dilleri, elleri ve ayakları yaptıkları amellerine dair aleyhlerine
şahidlik edeceği bazı konumlarda onlar, Allah'tan hiçbir söz
gizleyemeyeceklerdir. Ancak, daha önce de geçtiği üzere, azaların şahidlik
etmelerinden önce bazı konumlarda kendileri aleyhine yalan söyleyeceklerdir.
Doğrusunu en iyi bilen Allah'tır.
Said b. Cübeyr de Yüce
Allah'ın: "Rabbimiz olan Allah hakkı için biz müşriklerden olmadık"
buyruğu hakkında şöyle demektedir: Onlar, hem mazeret belirtmiş olacaklar, hem
yemin edecekler. İbn Ebi Necih ve Katade de böyle demiştir.
Mücahid'den de şöyle
dediği rivayet edilmiştir: Onlar Allah'a şirk koşmanın dışında günahların
bağışlandığını ve insanların da cehennemden çıkartıldıklarını görecekleri
vakit: "Rabbimiz olan Allah hakkı için biz müşriklerden olmadık"
diyeceklerdir.
Şöyle de açıklanmıştır:
"Rabbimiz olan Allah hakkı için biz müşriklerden olmadık. " Yani,
bizler taşların herhangi zarar ve fayda vermediğini biliyorduk. Eğer bunu
söyleyecekleri doğru ise, onlar bu sözlerinde doğru söylemiş olacaklar ve
hiçbir sözü de gizlemeyecekler. Fakat bu onlar için bir mazeret olarak kabul
edilmeyecektir. Çünkü küfür üzere ısrar eden inatçı, mazereti kabul olunmayacak
bir kafirdir.
Diğer taraftan Yüce
Allah'ın: "Bundan sonra ... başka bir mazeretleri olmayacak" buyruğu,
beş ayrı kıraatle okunmuştur. Hamza ile el-Kisai, "ya" harfi ile;
(...) şeklinde, (...): Mazeretleri kelimesini de mansub olarak ve; (...)'ın
haberi diye okumuştur. "Demelerinden başka" ise, onun ismidir. Yani
onlar, mazeret olarak ancak bunu söyleyebileceklerdir demektir ki, bu açıkça
anlaşılan bir kıraattir.
Medineliler ile Ebu Amr;
"te" ile; (...) şeklinde, buna karşılık "Onların
mazeretleri" kelimesini de nasb ile okumuşlardır. "Demelerinden
başka" buyruğu ise, onların söyledikleri söz ancak böyle olacaktır,
demektir.
Ubeyy ve İbn Mes'ud da;
"Bundan sonra ... olmadı" yerine, (...): Olmadı, diye okumuşlardır.
(...)'ı ise nasb ile okumuşlardır.
İbn Amir ve Hafs'ın
rivayetine göre de Asım ile, el-Mufaddal'ın rivayetine göre el-A'meş, el-Hasen,
Katade ve başkaları ise "te" ile; (...): Sonra olmadı, diye ve
"Mazeretleri" kelimesini de; (...)'in ismi olarak merfu'
okumuşlardır. Haberi ise; "Demelerinden başka" buyruğudur. Bunlar,
dört ayrı kıraat.
Beşinciye gelince,
"Sonra olmadı" şeklinde "ye" harfi ile
"Mazeretleri" lafzını da merfu' olarak okumuşlardır.
"Fitne" kelimesi fütun (sınamak) anlamına geldiği için de müzekker
olarak gelir. Yüce Allah'ın şu buyruğu da buna benzemektedir: "Her kime
Rabbinden bir öğüt gelir de vazgeçerse ... " (el-Bakara, 275).
"Allah hakkı
için" buyruğundaki "vav" kasem vavıdır. "Rabbimiz
olan" buyruğu da aziz ve celil olan Allah lafzının sıfatıdır veya ondan
bedeldir. Bu lafzı mansub olarak okuyan ise, nida olarak mansub okur. Yani,
Allah hakkı için ey Rabbimiz ... demek olur ki, bu da güzel bir kıraattir.
Çünkü bu kıraatte boyun eğiş ve yakarış anlamı vardır. Şu kadar var ki, bu
kıraate göre kasem ile cevabı arasına münada sokulmuş ve birbirlerinden
ayrılmış olurlar.
SONRAKİ SAYFA İÇİN AŞAĞIDAKİ LİNK’E
TIKLAYIN