|
AL-İ İMRAN 14 |
زُيِّنَ
لِلنَّاسِ
حُبُّ
الشَّهَوَاتِ
مِنَ
النِّسَاء وَالْبَنِينَ
وَالْقَنَاطِيرِ
الْمُقَنطَرَةِ
مِنَ
الذَّهَبِ
وَالْفِضَّةِ وَالْخَيْلِ
الْمُسَوَّمَةِ
وَالأَنْعَامِ
وَالْحَرْثِ
ذَلِكَ
مَتَاعُ الْحَيَاةِ
الدُّنْيَا
وَاللّهُ
عِندَهُ حُسْنُ
الْمَآبِ |
14. Kadınlara,
oğullara, kantar kantar altın ve gümüşe, salma atlara, develere ve ekinlere
aşırı düşkünlük insanlara süslenip hoş gösterildi. Bunlar dünya hayatının
geçimidir. Oysa güzel dönüş yeri Allah nezdindedir.
Bu buyruğa dair
açıklamalarımızı onbir başlık halinde sunacağız:
1- insanlara Güzel Gösterilen Şeyler:
2- Kadınlar:
3- Oğullar:
4- "Kantar Kantar'':
5- Altın ve Gümüş:
6- Atlar:
7- Nişanlı Atlar:
8- Davarlar:
9- Ekinler:
10- Dünya Hayatının Metaı:
11- Güzel Akıbet Allah Nezdindedir:
1- insanlara Güzel
Gösterilen Şeyler:
Yüce Allah'ın: "...
süslenip hoş gösterildi" buyruğu ile ilgili olarak ilim adamları süsleyip
hoş gösterenin kim olduğu hususunda farklı görüşlere sahiptir. Bir kesim der
ki: Bunu süsleyip hoş gösteren Allah'tır. Ömer b. el-Hattab (r.a)'ın sözünün
zahiri de budur. Bu sözü Buhari nakletmektedir.
Kur'an-ı Kerım'de de
Yüce Allah şöyle buyurmaktadır: "Biz yeryüzünde ne varsa ona bir zinet
kıldık.'' (Kehf, 7) Hz. Ömer: Şimdi ey Rabb, onu bize süslü gösterdiğin zaman
(biz ne yapabiliriz)? deyince Yüce Allah'ın: "De ki: Size bunlardan daha
hayırlısını haber vereyim mi?" (bir sonraki ayet) buyruğu nazil oldu.
Bir diğer kesim ise;
burada süslü gösteren şeytandır, demektedir. el-Hasen'in sözünün zahirinden
anlaşılan budur. o: Bunu kim süslü gösterdi? Dünyayı onu yaratandan daha çok
zemmeden kimse yoktur, demiştir.
Yüce Allah'ın süslü
göstermesi, ancak faydalanmak için varetmek, gerçek şekilde hazırlamak ve
insanın mayasında bu gibi şeylere eğilimi yaratmak şeklinde olur. Şeytanın
süslü göstermesi ise vesvese, aldatma, uygun olmayan yollardan dünyalık elde etmeyi
güzel gösterme şeklindedir.
Ayet-i kerime her iki
halde de bütün insanlara yeni bir öğüdün ifadesidir, demektir. Bunun
muhtevasında da Muhammed (s.a.v.)'ın çağdaşı olan yahudilere ve diğerlerine bir
azar vardır.
Cumhür, meçhul fiil
olarak: "Süslü gösterildi" şeklinde ve: (...): Aşırı düşkünlük"
kelimesini merfu olarak okumuşlardır. ed-Dahhak ve Mücahid ise malum fiil
şeklinde: "Süsledi" ve: (...): Sevgisini" şeklinde mansub olarak
okumuştur. (...) kelimesindeki "he" harfinin fetha ile harekelenmesi,
isim ve sıfattan ayırdetmek içindir.
Şehevat;
"şehvet" kelimesinin çoğuludur. Anlamı bilinen bir kelimedir.
Arzulara uyup gitmek, insanı aşağılatır. Onlara itaat, bir helak demektir.
Müslim'in Sahih'inde: "Cennet hoşa gitmeyen şeylerle kuşatılmıştır, ateş
de arzu ve şehvetlerle kuşatılmıştır" denilmektedir. Bunu Enes, Peygamber
(s.a.v.)'dan rivayet etmiştir.
Hadis-i şerifteki bu
temsilin faydası şudur: Cennet ancak hoşa gitmeyen yolları aşmak ve bunlara
katlanıp sabretmekle elde edilir. Cehennemden kurtulmak ise ancak arzu ve
şehvetleri terkedip insanın bunlara karşı kendisini dizginlemesi ile mümkün
olur.
Yine Hz. Peygamber'den
şöyle buyurduğu rivayet edilmektedir: "Cennetin yolu oldukça zordur ve
yüksektir. Cehenneme giden yol ise son derece kolaydır ve toprağı
yumuşaktır."
İşte Hz. Peygamber'in:
"Cennet hoşa gitmeyen şeylerle kuşatılmıştır. Cehennem de arzularla
kuşatılmıştır" hadisinin manası da budur. Yani cennetin yolu zordur ve
tepelerden daha yüksek olan zorlu yerleri vardır. Cehenneme giden yol ise
kolaydır. Zorluğu yoktur. Bunda herhangi bir tehlike ve sıkıntıya sebep olacak
birşey yoktur. Hz. Peygamber'in: "Toprağı yumuşaktır'', buyruğunun anlamı
da budur;
2- Kadınlar:
Yüce Allah:
"Kadınlara" buyruğunda, insanların nefisleri onlara çokça arzu
duyduğundan önce kadınları sözkonusu ederek başladı. Çünkü kadınlar, şeytanın
attığı kementler ve erkeklerin fitneye düşmelerine sebeptir. Resulullah
(s.a.v.) buyurdu ki; "Benden sonra erkekler için kadınlardan daha çetin
bir fitne terketmiş değilim." Hadisi Buhari ve Müslim rivayet etmiştir.
Kadın fitnesi herşeyden
daha çetin ve zorlu bir fitnedir. Denilir ki; Kadınlarda iki fitne vardır.
Çocuklarda ise tek bir fitne vardır. Kadınlardaki fitnenin birisi, akrabalık
bağlarını kesmeye götürür. Çünkü kadın kocasına annelerle, kızkardeşlerle bağı
kesmeyi emreder. İkinci fitne ise helal, harama bakmaksızın mal toplama
fitnesidir. Oğullara gelince onlardaki fitne bir tanedir. O da onlar için mal
toplama tutkusudur.
Abdullah b. Mes'ud'un
rivayetine göre Resulullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: "Kadınlarınızı
yüksek odalarda iskan etmeyiniz ve onlara yazı yazmayı öğretmeyiniz. " Bu
şekilde Resulullah (s.a.v.) erkekleri bundan sakındırmış olmaktadır. Çünkü
onların yüksek yerlerde iskan ettirilmeleri dolayısıyla erkekleri görmeleri
sözkonusudur. Bu ise onları himaye etmek ve onları setretmek değildir. Çünkü
kimi zaman erkekleri görüp de bundan dolayı fitne ve bela sözkonusu olabilir.
Diğer taraftan kadınlar erkekten yaratılmışlardır. O bakımdan kadının bütün derdi,
erkektir. Erkek ise şehvet ile birlikte yaratılmıştır. Kadın da erkeğin sükup
bulduğu bir varlık kılınmıştır. Bu sebeble onlardan birine öteki hakkında güven
duyulamaz.
Onlara yazı yazmayı
öğretmekte de böyle bir fitne, daha da ileri derecede sözkonusudur. eş-Şihab'ın
Kitabında Peygamber (s.a.v.)'ın: "Kadınlara (gereğinden çok) elbise
almayınız ki, evlerinden dışarıya çıkmasınlar.'' diye buyurmaktadır.
İşte bundan dolayı insan
bu dönemlerde eğer (evlenmeden) duramıyor ise dininin zarar görmemesi için
dindar kadını araştırmalıdır. Nitekim Hz. Peygamber de: "Elleri toprakla
dolasıca, sen dindar olan kadını seç" diye buyurmaktadır. Bu hadisi Müslim
Ebu Hureyre'den rivayet etmiştir.
İbn Mace'nin Süneninde
de Abdullah b. Ömer'in şöyle dediği rivayet edilmektedir: Resulullah (s.a.v.)
buyurdu ki: "Güzellikleri dolayısıyla kadınlarla evlenmeyiniz. Çünkü
onların güzellikleri onları aşağılatabilir. Malları dolayısıyla da kadınlarla evlenmeyiniz.
Çünkü malları onları azdırabilir. Fakat dinleri dolayısıyla onlarla evleniniz.
Şüphesiz burnu delik, siyah fakat dindar bir cariye daha faziletlidir. ''
3- Oğullar:
Yüce Allah'ın:
"Oğullara" buyruğu önceki buyruğa atfedilmiştir. Oğullar (anlamına
gelen: el-benin) kelimesinin tekili: "ibn"dir. Yüce Allah, Hz.
Nuh'tan haber vererek: "Şüphesiz benim oğlum benim aile halkımdandır''
(Hud, 45) diye niyaz ettiğini bildirmektedir. Küçültme ismi de -Hz. Lukman'ın
söylediği gibi- "büney" şeklindedir.
Peygamber (s.a.v.)'ın
Eş'as b. Kays'a şöyle dediği nakledilmektedir: "Hamza'nın kızından bir
oğlun var mı?" O: Evet ondan bir oğlum var; fakat onun yerine
Cebeleoğullarından geri kalanlara yedirebileceğim bir tencere yemeğim olmasını
tercih ederdim. Peygamber (s.a.v.) şöyle buyurdu: "Sen böyle desen dahi
şüphesiz ki onlar, kalbin meyvesidir. Gözün aydınlığıdır. Bununla birlikte
onlar (ölüm tehlikesine atılmaya karşı) insanı korkutur, cimriliğe iter, üzüntü
ve kedere sebep olurlar.''
4- "Kantar
Kantar'':
el-Kenatir kelimesi
"kıntar'' kelimesinin çoğuludur. Nitekim Yüce Allah: "Ve öbürüne
kıntarla (mehir) vermiş olsanız ...'' (en-Nisa, 20) diye buyurmaktadır. Kıntar
ise oldukça büyük ölçüde bağlanıp düğümlenmiş mal demektir. Rıtıl ve rubu' gibi
ağırlık ölçüsü olarak kullanılan şeyin adı olduğu da söylenmiştir. Bu kadar
ağırlığa ulaşan şeye de bu bir kıntardır. yani bir kıntara denk ağırlıktadır,
denilir. Araplar bir kişinin malı kıntar ağırlığını bulduğu takdirde: (...)
derler. ez-Zeccac der ki: Kıntar kelimesi, birşeyin bağlanıp düğümlenmesinden
ve sağlam hale getirilmesinden alınmıştır. Araplar birşeyi sağlam olarak yapan
kimseye: (...): O şeyi sağlam yaptın, derler. İşte köprüye
"el-kantara" denilmesinin sebebi de bu şekilde sağlam yapılışından dolayıdır.
Tarafe der ki:
(Devem) RumIardan
birinin muhkem yapmak ve her tarafını Tuğlalarla pekiştirmek üzere yemin ettiği
bir köprü (kantara) gibidir."
Kantara üstüne düğüm
atılmış demektir. Adeta kantar düğümlenmiş bir mal gibi kabul edilir. İlim
adamları kıntar'ın miktarını tesbit etmekte çok farklı görüşlere sahiptirler.
Ubey b. Ka'b, Peygamber
(s.a.v.)'dan şöyle dediğini rivayet etmektedir: "Bir kıntar binikiyüz
ukıyyedir.''
Muaz b. Cebel, Abdullah
b. Ömer, Ebu Hureyre ve ilim adamlarından birçok grup da bu görüştedir. İbn
Atiyye der ki: Bu konudaki görüşlerin en sahih olanı budur. Fakat Kıntar, buna
göre ukıyye'nin miktarının bölgelerdeki farklılığına göre farklılık gösterir.
Kıntar'ın on iki bin
ukıyye olduğu da söylenmiştir. Bunu senediyle el-Büstı, Sahih Müsned'inde Ebu
Hureyre'den rivayetle kaydetmektedir. Buna göre Resulullah (s.a.v.) şöyle
buyurmuştur: "Kıntar onikibin ukiyyedir. Bir ukıyye ise sema ile arz
arasındakilerden hayırlıdır. ''
Ebu Hureyre bu görüşü de
benimsemiştir. Ebu Muhammed ed-Darimı'nin Müsned'inde Ebu Said el-Hudrı'den
şöyle dediği rivayet edilmektedir: "Her kim bir gecede on ayet okursa o
zikredenlerden diye yazılır. Her kim yüz ayet okursa kanitlerden yazılır, her
kim beşyüz ile bin ayet okursa bir kıntar ecir almış olarak sabahı eder."
Kıntar nedir? diye sorulunca: "Bir öküzün derisini dolduracak kadar
altındır" diye cevap verdi. Bu hadis mevkuftur.
Ebu'n-Nadra el-Abdi de
bu görüştedir. İbn Sıde, Süıyanicede de böyle söylendiğini zikretmektedir.
en-Nekkaş, İbnu'l-Kelbı'den, bu kelimenin Rumcada böyle söylendiğini
nakletmekdedir. İbn Abbas, ed-Dahhak ve el-Hasen der ki: (Kıntar) bin ikiyüz
miskal gümüştür. el-Hasen bunu merfu' olarak zikreder. İbn Abbas'tan rivayet
edildiğine göre kıntar onikibin dirhem gümüştür. Altın olarak ise bin dinardır.
Yani müslüman bir erkeğin diyeti kadardır. el-Hasen ve ed-Dahhak'tan da bu
görüş rivayet edilmiştir.
Said b. el-Müseyyeb, bir
kıntar seksenbin (dirhem)dir, derken; Katade kıntar yüz rıtıl altın yahut
seksenbin dirhem gümüştür. Ebu Hamza es-Sumali ise der ki: Kıntar, Afrika ve
Endülüs'te altın veya gümüşten sekiz bin miskaldır. es-Süddi, dörtbin
miskaldir, derken; Mücahid yetmişbin miskaldir, demektedir. Bu görüş, İbn
Ömer'den de rivayet edilmiştir.
Mekki'nin naklettiği bir
görüşe göre kıntar, altın veya gümüş olsun kırk bin ukıyyedir. İbn Side,
el-Muhkem adlı eserinde de bunu belirtmektedir. Devamla der ki: Kıntar
berbericede bin miskal demektir.
er-Rabi' b. Enes ise der
ki: Kıntar üstüste yığılmış pek çok mal demektir.
Araplarca bilinen anlamı
da budur. Yüce Allah'ın: "Ve onlardan birisine bir kıntar vermiş olsanız
dahi"(en-Nisa, 20) buyruğu da böyledir. Yani ona pek çok mal verdiyseniz,
demektir. Hadis-i şerifteki kıntar da bu anlamdadır: "Şüphesiz Safvan b.
umeyye cahiliyye döneminde kantar kantar mal biriktirdi. Babası da öylece
kantar kantar biriktirdi." Yani onu kantar kadar malı oldu demektir.
el-Hakem 'den
nakledildiğine göre kıntar yer ile gök arasıdır. "el-Mukantara"
kelimesinin anlamı hakkında da ilim adamlarının farklı görüşleri vardır Taberi
ve başkaları der ki: Bu kat kat katlanmış demektir. Adeta kantarlar üç,
mukantara da dokuz kantar ifade ediyor gibidir. el-Ferra'dan şöyle dediği
rivayet edilmektedir: el-Kanatir kelimesi kıntar'ın çoğuludur. el-Mukantara ise
çoğulun da çoğuludur. O takdirde el-Mukantara dokuz kanatira eşit olur.
es-Süddi der ki: el-Mukantara dinar yahut dirhem oluncaya kadar sikke haline
getirilmiş olan maldır. Mekki de el-Mukantara tamamlanmış anlamındadır der.
Bunu el-Herevi de nakletmiştir. Nitekim: (...) da denilmektedir.
Kimi (dilciler) der ki:
İşte yapının üstüste gelmesi dolayısıyla binalara "elkantara"
denilmesi bundandır. İbn Keysan ve el-Ferra der ki: Mukantara, dokuz kıntardan
daha aşağı olamaz. Yine denildiğine göre; mukantara malın hazır olduğuna ve
mevcud olduğuna bir işarettir.
el-Büsti'nin Sahih'inde
Abdullah b. Ömer'den Resulullah (s.a.v.)'ın şöyle buyurduğu rivayet
edilmektedir: "Her kim on ayet-i kerime okuyarak namaz kılarsa gafillerden
yazılmaz. Her kim yüz ayet-i kerime okuyarak namaz kılarsa kanitlerden yazılır.
Her kim bin ayet-i kerime okuyarak namaz kılarsa mukantirlerden (yani kantar
kantar sevaba nail olanlardan) diye yazılır.''
5- Altın ve Gümüş:
Yüce Allah'ın:
"Altın ve gümüşe" buyruğundaki "altın" kelimesi (ez-zeheb)
müennestir. O bakımdan: "Güzel altın" denilir. Çoğulu ise; (...) diye
gelir. Bunun (...) kelimesinin çoğulu olması da mümkündür. O vakit bu (...)
diye çoğul yapılır. (...): Filan kişi güzel bir yolda gitti, demektir. Yine
"zeheb" kelimesi Yemen halkı için bir ölçektir. Bir kişi altın
madenini görüp dehşete kapıldığı vakit: (...) denilir.
Gümüş (fıdda)ün ne demek
olduğu da bilinen birşeydir. Çoğulu (...) şeklinde gelir. Buna göre (altın
anlamına gelen) zeheb kelimesi gitmek anlamına gelen (...) dan alınmadır.
(Gümüş. anlamına gelen); fıdda kelimesi ise dağılan birşey hakkında kullanılan
(...) dan alınmadır. (...) Ben topluluğu dağıttım, onlar da dağıldılar, tabiri
de buradan gelmektedir. Işte bu iki kelimenin türedikleri köklerin bunlar
olması, bunların geçici oldukları ve sabit olmadıkları hissini vermektedir.
Nitekim görülen de budur. Bu anlamı ifade etmek üzere söylenen sözlerin en
güzeli bir şairin şu beyitleridir; "Son söylediğin dinar işte ateştir Şu
geçip giden dirhemin sonu ise kederdir İkisi arasında kişi evet, takva sahibi
olursa Keder ile ateş arasında kalbi muazzebdir.
6- Atlar:
Yüce Allah'ın:
"Atlara" buyruğu müennestir. İbn Keysan der ki: Bana Ebu Ubeyde'den
şöyle dediği nakledildi: "el-Hayl: Atlar" kelimesinin tekili
"hail" şeklindedir. " (Kuş anlamına gelen) tair ve tayr"
ile "(koyun anlamına gelen) dain ve dayn" kelimeleri gibi.
Bir diğer adı
"el-feres" olan "el-hayl"e bu adın veriliş sebebi,
yürüyüşünde böbürlenmesidir (böbürlenmek demek olan ihtiyal ile aynı kökten).
Başkaları ise şöyle demektedir: Bu aynı kökten tekili olmayan çoğul isimdir.
Tekili ise "feres"tir. Nitekim kavm" raht, nisa, ibil ve benzeri
kelimeler de böyledir. Hz. Ali'den nakledilen haberde Peygamber (s.a.v.)'ın
şöyle buyurduğu belirtilmektedir: "Şüphesiz Allah atı rüzgardan yarattı.
Bundan dolayı onu kanatsız olduğu halde uçucu kıldı."
Vehb b. Münebbih der ki:
Allah, atı güney rüzgarından yarattı. Yine Vehb der ki: Sahibinin getirdiği ne
kadar tesbih, tekbir ve tehlil varsa mutlaka o at onu işitir ve onun gibisini
söyleyerek ona cevap verir. Atlara ve onların nitelikleri Enfal Suresi'nde (60.
ayette) gelecektir.
Haberde nakledildiğine
göre Allah, Adem'e bütün hayvanları arzetti.
Ona bunlardan tek bir
tanesini seç denildi, o da atı seçti. Ona; kendin için güç kaynağı olan bir
şeyi seçtin, denildi.
Bu bakımdan ata
"el-hayr: hayır" adı verilmiş oldu.
Diğer taraftan ata
"hayl" adının veriliş sebebi ise, onda aziz olma alametinin
bulunuşudur. Ata binen bir kimse, Allah Teala'nın bunu kendisine bağışlaması
sebebi ile azizlik duygusunu duyar, Yüce Allah'ın düşmanlarına karşı da
böbürlenir. Ata "feras" adının veriliş sebebi, aslanın avının üzerine
atılması gibi, ileri atılarak mesafeleri katetmesidir. O bu uzaklıkları adeta
birşeyi elleriyle yakalayıp tüketircesine katetmektedir. Ata "arabi"
adının veriliş sebebi, Hz. Adem'den sonra Hz. İsmail'e Beytullah'ın temellerini
yükseltmesine mükafat olarak verilmiş olmasıdır. Hz. İsmail de araptır. Böylelikle
bu Hz. İsmail'e Yüce Allah tarafından verilmiş bir nimet ve bağış oldu. Ondan
dolayı da ata "arabi" adı verildi.
Hadis-i şerifte de
Peygamber (s.a.v.)'ın şöyle buyurduğu rivayet edilmiştir:
"İçinde atik bir
atın bulunduğu eve şeytan girmez.'' Ona "atik" deniliş sebebi ise,
dişi aygırdan ve arap attan doğmamış olması (yani erkeği de dişisi de arap at
olmasıdır).
Hz. Peygamber de şöyle
buyurmuştur: "Atların hayırlısı siyah, alnında beyazlık, burnu ve üst
dudağı beyaz olandır. Bundan sonra ise yine alnında beyazlık olup da dört ayağı
da bileklerine kadar beyaz olandır. Sonra üç ayağı beyaz olup ön sağ ayağı
vücudunun renginden olandır. Şayet siyah olmazsa siyah ile kırmızı arası rengi
olup da bu şekilde benekleri olan at gelir." Bu hadisi Tirmizi, Ebu Katade'den
rivayet etmiştir. Darimi'nin Müsned'inde yine Ebu Katade'den rivayete göre
adamın birisi: Ey Allah'ın Rasülü demiş, ben bir at almak istiyorum, hangisini
alayım. Hz. Peygamber şöyle buyurdu: Sen siyah renkli, alnında beyazlık
bulunan, üç ayağı bileklerine kadar beyaz olup sağ (ön) ayağı beyaz olmayan
veya bu şekilde rengi siyah ile kırmızı arası olan bir at al ki, hem ganimet
elde edersin, hem de esenliğe kavuşursun."
Nesai de Enes'ten şöyle
dediğini rivayet etmektedir: Resulullah (s.a.v.) kadınlardan sonra atlardan
fazla birşeyi sevmezdi.
Hadis imamları Ebu
Hureyre'den Resulullah (s.a.v.)'ın şöyle buyurduğumı rivayet etmektedir:
"At üç türlüdür: Bir adam için ecre sebeptir, bir adam için örtüdür, bir
adam için de vebaldir." Hadis uzuncadır. Hadisin yaygınlığı onun tamamını
zikretmeye ihtiyaç bırakmamaktadır.
İleride Enfal Süresi
(60) ile Nahl Süresi (8. ayet)de Yüce Allah'ın izniyle atlara dair hükümlerden
yeteri kadar söz edilecektir.
7- Nişanlı Atlar:
Yüce Allah'ın:
"Nişanlı atlar" buyruğundan kasıt, Said b. Cübeyr'e göre otlak ve
meralarda yayılan atlar demektir. Çünkü bu şekilde yayılan hayvan ve koyunlara
"saime" denilir.
(Nişanlı atlar diye
meali verilen: el-müsevveme ile aynı kökten).
Yine bu maksatla salınan
hayvan hakkında (...) denilir. (...) da salıverilen hayvanı anlatmak için
kullanılır.
İbn Mace'nin Sünen'inde
Hz. Ali'den şöyle dediği rivayet edilmektedir: Rasülullah (s.a.v.) güneşin
doğuşundan önce hayvanların (develerin) otlaklara salınmasını (sevm) ve süt
veren hayvanların kesilmesini yasaklamıştır Burada "es-sevm" kelimesi
atlamak üzere salmak anlamındadır. Yüce Allah da: "Ve içinde
(hayvanlarınızı) yaymakta olduğunuz (ot ve) ağaç(lar) bundandir" (en-Nahl,
10) diye buyurmaktadır. el-Ahtal der ki:
"İbn Bez'a'nın
(Husayn ez-Zühli'nin kardeşi Şeddad b. el-Münzir) yahut da onun gibi diğerinin
(bununla da Havşeb b. Rüeym'i kastediyor) misali; Senin için daha uygundur! Ey
develeri otlatan (deve çobanın)ın oğlu!"
Otlayan her bir davara
da: "es-sevam" denilir.
Bir görüşe göre burada
"nişanlı atlar"dan kasıt, cihad için hazırlanmış olan atlardır. Bu
açıklamayı İbn Zeyd yapmıştır. Mücahid der ki: Salma atlar demek, semiz ve
güzel atlar demektir. İkrime der ki: Salma atlar'dan kasıt, güzelliğin
gözkamaştırıcı hale getirdiği atlar demektir. en-Nehhas da bu açıklamayı tercih
etmiştir ki; bu da: (...) Gözalıcı adam, ifadesinden alınmadır.
İbn Abbas'tan şöyle
dediği rivayet edilmektedir. el-Müsevveme, alamet demek olan sıma kelimesinden
gelmekte olup atların yüzlerine alamet vurmak demektir. el-Kisai ve Ebu
Ubeyde'nin görüşü budur.
Derim ki: Lafzın bütün
bu anlamlara gelmesi muhtemeldir. O halde "salma atlar"dan kasıt
otlaklarda yayılan, diğerlerinden ayırdedilmeleri için nişanlanmış, güzel ve
(cihad için) hazırlanmış atlar demektir.
Ebu Zeyd der ki: Bunun
aslı atın üzerinde vücudunun diğer bölgelerinden farklı olacak şekilde bir yün
parçası veya bir alamet koymaktır. Bu da o atların meralarda diğerlerinden
ayrılması için yapılır. Dilci İbn Faris, Mücme! adlı eserinde der ki:
el-Müsevveme, eyer takımları üzerinde olduğu halde salınan atlar demektir.
el-Muerric (Ebu Feyd Amr b. el-Haris es-Sedusı Basralı nahiv bilgini) der ki:
Müsevveme'den kasıt, dağlanarak nişanlanmış atlar demektir. el-Muberred ise her
tarafta bulunup tanınan anlamındadır der. İbn Keysan ise, ablak atlar demektir,
der. Hepsinin de "sima" kelimesine yakın bir anlamı vardır. er-Rabia
der ki: "Ve eğiltilerek zayıflatılmış, ok gibi alametli (müsevvemat) atlar
ki; üzerlerinde cinleri andıran bir topluluk vardır."
8- Davarlar:
Yüce Allah'ın:
"Davarlara" buyruğu ile ilgili olarak İbn Keysan der ki: Eğer
"neam" denilecek olursa, bununla yalnızca develer kastedilir. Şayet
"en'am" denilecek olursa, hem deve hem de otlayan bütün davarlar buna
girer. el-Ferra der ki: Bu kelime müzekker olup bunun müennesi yoktur, O
bakımdan araplar: "İşte bu, suya giden bir davardır" derler. Çoğulu
ise en'am şeklinde gelir. el-Herevı der ki: "en-neam" kelimesinin
müzekkeri de gelir, müennesi de gelir. "el-en'am" kelimesi deve,
sığır ve koyun türünden davarları ifade etmek için kullanılır. Şayet
"en-neam" denilecek olursa o takdirde özellikle deve kastedilir.
Şair Hassan der ki:
"Eskiden de böyleydi, halen de böyledir, orada bir tanıdık vardır Onun
otlakları arasında alametli develeri var."
İbn Mace'nin Sünen'inde
Urve el-Bariki'den merfu olarak (Hz. Peygamber'den) şöyle dediği
nakledilmektedir: "Develer sahipleri için bir güç kaynağıdır, koyunlar
berekettir, hayır ise kıyamet gününe kadar atların perçemlerinde
düğümlenmiştir.'' Yine İbn Mace'nin Sünen'inde İbn Ömer'den şöyle dediği
rivayet edilmektedir. Resulullah (s.a.v.) buyurdu ki: "Koyun cennetin
hayvanlarındandır." Yine orada Ebu Hureyre'den şöyle dediği rivayet
edilmiştir: Resulullah (s.a.v.) zenginlere koyun edinmelerini, fakirlere de
tavuk edinmelerini emretti. Devamla buyurdu ki: "Eğer zenginler tavuk
edinecek olurlarsa o takdirde Allah kasabaların helak edilmelerine izin
verir.'' Yine orada Um Hani'den rivayete göre Peygamber (s.a.v.) kendisine
şöyle demiştir: "Koyun edininiz, çünkü onda bereket vardır." Bu
hadisi Ebu Bekr b. Ebi Şeybe'den, o Veki'den o Hişam b. Urve'den, o babasından
o Um Hani'den rivayet etmiştir ki, isnadı sahihtir.
9- Ekinler:
Yüce Allah'ın:
"Ekinlere" buyruğunda geçen "el-hars" kelimesi sürülen
herşeyin adıdır. Bu kelime masdar olup ekine bu ad verilmiştir. Ekin kastı ile
toprağı altüst eden kimse hakkında: (...) denilir. O bakımdan
"hirase" ismi tahıl ekimi, bostan yapımı ve buna benzer diğer ziraat
işleri hakkında kullanılır. Hadis-i şerifte: "Ebediyyen yaşayacakmış gibi
dünyan için ekin ek" denilmektedir. (...) Ekin ektim manasına (...)
denilir.
Abdullah b. Mesud'dan
gelen hadis-i şerifte de: "Bu Kur'an-ı Kerim'i harsediniz"
denilmektedir.(...) Onu iyice tetkik ediniz, demektir. İbn Arabi der ki: Hars
etmek, tetkik etmek, teftiş etmek demektir. Hadis-i şerifte: "En doğru
isim ise el-Haris'tir" denilmektedir. Çünkü haris kazanan demektir. Malın
"ihtiras (peltek se ile) edilmesi" kazanılması demektir. "Mihras"
ateş yakan "el-haras" ise yayın kirişlerinin bağlandığı yerdir.
Çoğulu da "ahrise"dir. Kişi dişi devesini zayıflattığı takdirde
"ahrese" tabiri kullanılır.
Muaviye yoluyla gelen
hadiste şöyle sorduğu bildirilmektedir: "Su taşıyan develeriniz ne
yaptı?" Onlar da: Bedir günü biz de onları biçtik, dediler. Ebu Ubeyd der
ki: Bununla biz onları o günü zayıf ve güçsüz düşürdük, demek istemişlerdir.
Buhari'nin Sahih'inde
Ebu Umame el-Bahili'den -toprağı sürmek için bir demir ve yine toprak sürmek
için bazı aletler gördüğünde- şöyle dediği nakledilmektedir: Ben Resulullah
(s.a.v.)'! şöyle buyururken dinledim: "Bu bir topluluğun evine girdimi,
mutlaka o eve zillet girer.''
Denildiğine göre
buradaki zillet'ten kasıt, yöneticilerin ve sultanların toprakla uğraşan
kimselerden istedikleri arazideki haklardır.
el-Mühelleb der ki: Hz.
Peygamber'in bu hadis-i şerifteki buyruğunun anlamı -doğrusunu en iyi bilen
Allah'tır- üstün hallere teşvik ve rızkı en şerefli sanatlar yoluyla talep
etmektir. Çünkü Peygamber (s.a.v.) ümmetinin ziraatle uğraşarak Allah yolunda
atlara binip cihad etmeyi zayi etmelerinden korkmuştur. Zira, çiftçilik ile
uğraşacak olurlarsa, atların sırtına binmekle geçimlerini kazanan ve atlara
binen diğer ümmetler onlara galip gelir. Böylelikle Hz. Peygamber onları araziyi
imar etmek ve bu gibi yorucu mihnetlere meyledip onlarla uğraşmak suretiyle
değil de cihad ile geçimlerini sağlamaya teşvik etmiştir. Nitekim Hz. Ömer'in
şu sözlerine bakalım: "Zorlu ve haşin yaşayışa alışın. Yüklerinizi
develerin sırtına vurun, atlara da bindikçe binin. Sakın deve çobanları bu
konuda sizi mağlub etmesin." Bu sözleriyle atlardan uzaklaşmamalarını ve
atlara binerek bedenleri eğitmelerini emretmektedir.
Buhari ve Müslim'de de
Enes b. Malik'ten şöyle dediği rivayet edilmektedir: Peygamber (s.a.v.) buyurdu
ki: "Bir müslüman bir ağaç diker yahut bir ekin eker de ondan bir kuş, bir
insan veya bir hayvan yiyecek olursa mutlaka bu, onun için bir sadaka olur. ''
İlim adamları der ki:
Yüce Allah burada dört tür malı zikretmektedir. Bunların her birini bir sınıf
insan mal edinir. Altın ve gümüşü ticaret erbabı kimseler mal edinir. Otlaklara
salınan atlarıhükümdarlar mal edinir. Davarları, çölde yaşayanlar mal edinir.
Ekini ise köy ve kasabalarda yaşayanlar mal edinirler. Böylelikle her bir sınıfın
fitnesi mal edindiği bu tür ile olur. Kadın ve çocuklar ise herkes için fitne
sebebidir.
10- Dünya Hayatının
Metaı:
"Bunlar dünya
hayatının geçimidir." Yani dünya hayatında kendileriyle yararlanılan sonra
da geçip giden, kalıcılığı olmayan şeylerdir. Bu buyrukla Yüce Allah dünyaya
karşı zahid olmayı teşvik etmekte; ahirete de rağbeti artırmaktadır. İbn Mace
ve başkalarının Abdullah b. Ömer'den rivayetlerine göre Resulullah (s.a.v.)
şöyle buyurmuştur: "Dünya bir metadır. Dünya metaı arasında ise salih bir
kadından daha üstün hiçbir şey yoktur. ''
Yine hadis-i şerifte:
"Dünyada zahid ol (dünyaya rağbetin olmasın) Allah seni sever." Yani
dünya metaından olan ve zorunlu ihtiyaç fazlası olan mal ve makama rağbet etme.
Hz. Peygamber bir diğer
hadis-i şerifte şöyle buyurmaktadır; "Ademoğlunun şu hususlar dışında
kalanlarda bir hakkı yoktur: Mesken olarak kullanacağı bir ev, avretini örtecek
bir elbise ve kuru bir ekmek ile su." Bu hadisi Tirmizi el-Mikdam b. Madi
Kerib'den rivayet etmektedir.
Sehl b. Abdullah'a
soruldu: Kul dünyayı ve bütün arzularını kolaylıkla nasıl terkedebilir? O:
Kendisine emrolunanlarla meşgul olarak, diye cevap verdi.
11- Güzel Akıbet Allah
Nezdindedir:
Yüce Allah'ın:
"Oysa güzel dönüş yeri Allah nezdindedir" buyruğu mübteda ve
haberdir. Meab; dönüş yeri demektir. Dönmeyi ifade etmek üzere (...) denilir.
İmriu'l-Kays der ki: "Her uzak yerde dolaştırılıp durdum, o kadar ki;
Sonunda ganimet olarak dönüşe razı oldum."
Bir diğer şair de şöyle
demektedir: "Ayrılıp giden herkes geri döner Fakat ölüm ile ayrılan geri
gelemez."
(...) kelimesinin aslı
(...) şeklindedir. Burada "vav"ın harekesi hemzeye kalbedilip, ibdal
ile "vav" yerine "elif" getirilmiştir. "Mekaal"
kelimesi gibi.
Ayet-i kerime dünyalığın
azlığını vurgulamak, onun önemsizliğini belirtmek, buna karşılık ahirette Yüce
Allah'a güzel bir şekilde dönmeye teşvik etmek anlamındadır.
SONRAKİ SAYFA İÇİN AŞAĞIDAKİ LİNK’E
TIKLAYIN