|
BAKARA 21 |
يَا
أَيُّهَا
النَّاسُ
اعْبُدُواْ
رَبَّكُمُ
الَّذِي
خَلَقَكُمْ وَالَّذِينَ
مِن
قَبْلِكُمْ
لَعَلَّكُمْ
تَتَّقُونَ |
21. Ey insanlar, sizi
de sizden öncekileri de yaratan Rabbinize ibadet edin. Ta ki sakınasınız.
Ey İnsanlar İbadet
Edin:
"Ey insanlar, sizi
de sizden öncekileri de yaratan Rabbinize ibadet edin." Alkame ve Mücahid
dedi ki: ''Ey insanlar" diye başlayan her bir ayet, Mekke'de inmiştir.
''Ey iman edenler" diye başlayan her bir ayet de Medine'de inmiştir.
Ancak bu görüşü reddeden
birtakım hususlar vardır: Bu sure ve Nisa suresi, Medenidir yani Medine'de
inmiştir ve bunlarda da "Ey insanlar" hitabı yer almaktadır. ''Ey
iman edenler" ile ilgili görüşleri ise doğrudur. Urve b. ez-Zubeyr der ki:
Herhangi bir had (belli bir suçun cezası) yahut bir farz belirten buyruklar
Medine'de inmiştir. Geçmiş ümmetlerden ve azaptan söz eden buyruklar ise
Mekke'de inmiştir. Bu da açıktır.
Burada ''insanlar"
ile kimlerin kastedildikleri hususunda iki farklı görüş vardır:
Birincigörüş: Bunlar
Yüce Allah'a ibadet etmeyen kafirlerdir. Buna da Yüce Allah'ın bundan sonra
gelecek: ''Eğer kulumuza ... indirdiğimizden şüphe içinde iseniz."
(el-Bakara, 23) buyruğu delalet etmektedir.
ikinci görüş: Bu bütün
insanlara yönelik genel bir hitaptır. Buna göre, müminlere yönelik olan
tarafıyla ibadetin devamı, kafirlere yönelik olan kısmıyla da ibadet etmeye
başlamaları şeklinde bir hitap olur. Bu da güzel bir açıklamadır.
"İbadet edin"
buyruğu ona ibadet etmek emrini vermektedir. Burada ibadet onu tevhid etmek ve
dininin şer'i hükümlerine bağlanmaktan ibarettir. ibadet asıl itibariyle boyun
eğmek ve önünde zilleti arzetmektir. Eğer bir yol ayaklar ile çiğnenip oradan
gidip geliniyor ise, o yola (...) denilir.
Tarafe der ki: "Ön
ayağını attığı yere arka ayağını attı, peş peşe gidip gelinen bir yol
üstünde."
İbadet itaat, taabbud de
kendini ibadete vermek ve ibadet için çekilmek, birisini abd edinmek de onu
köle edinmek, demektir.
"Sizi de ...
yaratan" Şanı Yüce Allah, diğer sıfatları arasından onları yaratmış
olduğunu özellikle zikretmektedir. Çünkü Araplar Yüce Allah'ın kendilerini
yarattığını kabul ediyorlardı. Bunu onlara karşı bir delil olmak ve ibadet
etmemelerine karşılık da onları azarlamak için zikretmiştir. Bununla
üzerlerindeki nimetini hatırlatmak istediği de söylenmiştir.
Asıl itibariyle
"yaratmak (halk)" iki şekilde olur: Birincisi; takdir etmektir.
Mesela: Eğer bir hayvan derisini kesip parçalamadan önce, gerekli şekilde ölçüp
tasarlanmış ise, kişi:"Deriyi su kırbası olmak üzere halkettim" der.
Şair der ki:
"Sen takdir ettin
mi hemen onu yaparsın Kimisi ise, takdir eder daha sonra hiç yapmaz."
el-Haccac da şöyle
demiştir: Ben neyi takdir ettimse, (halaktu) mutlaka onu kesinlikle sonuca
ulaştırdım. Neye söz verdimse de mutlaka onu yerine getirdim.
İkincisi: varetmek,
meydana getirmek, icad etmek ve yoktan varetmek.
Yüce Allah da şöyle
buyurmaktadır: "Ve yalan halkediyorsunuz. (Olmayan birşeyi
uyduruyorsunuz)" (el-Ankebut, 17)
" ... Sizden
öncekileri de.." Kendilerinin Allah tarafından yaratıldıklarını kabul
ettiklerine göre, başkalarının da o Allah tarafından yaratıldığını kabul
ediyorlar demektir. (O halde bunu da ayrıca söylemenin anlamı nedir?) diye bir
soru sorulursa, şu şekilde cevap verilir: Böyle bir ifade verilen öğüdün daha
beliğ ve etkileyici olması için dikkat çekmek ve hatırlatmak içindir. Yüce Allah,
onlara kendilerinden öncekileri hatırlattı. Böylelikle kendilerinden
öncekilerini öldürenin aynı şekilde Allah olduğunu bilsinler ve kendilerini de
yarattığı gibi öldüreceğini arılasınlar. Kendilerinden önce geçip gidenlerin ne
şekilde oldukları ve helak olanların ne sebeplerden dolayı helak edildikleri
üzerinde düşünsünler, onların da imtihan edildikleri gibi kendilerinin de
imtihan edilmekte olduklarını bilsinler. Doğrusunu en iyi bilen Allah'tır.
"Ta ki
sakınasınız." Yüce Allah'ın burada yer alan "Ta ki, olur ki"
edatı ''İbadet edin" ile alakalıdır. Yoksa 'Yaratan" buyruğu ile
alakalı değildir. çünkü Allah'ın cehennem için yaratmış olduğu kimseler,
Allah'tan sakınsınlar diye yaratılmış değildir. Bu ve buna benzer Yüce Allah'ın
buyrukları arasında yer alan (ve aynı edatın kullanıldığı): "Ta ki akıl
edesiniz, ta ki şükredesiniz, ta ki öğüt alasınız, ta ki hidayet
bulasınız" buyrukları ile ilgili üç ayrı açıklama şekli yapılmıştır:
1. Bu (...) kelimesi,
asıl kullanılış amacına uygun olarak, umut ve beklenti ifade eder. Umut ve
beklenti insanlardandır. Onlara şöyle denilmiş gibidir: Sizler bunu yapınız.
çünkü sizden beklenen ve umulan aklınızı kullanmanız, öğüt almanız ve takva
sahibi olmanızdır. Sibeveyh'in ve dil alimlerinin ileri gelenlerinin görüşü budur.
Sibeveyh Yüce Allah'ın: "ikiniz de Firavn'a gidin, çünkü o azmıştır.
Firavn'a yumuşak söz söyleyin. Olur ki öğüt alır yahut korkar" (Ta-ha,
43-44) buyruğu hakkında şöyle demektedir. Bunun anlamı şudur: Sizler Fir'avn'ın
öğüt alacağını umarak ve bekleyerek ona gidiniz. Ebu'l-Meali de bu görüşü
tercih etmiştir.
2. Araplar bu edatı,
(...) edatının anlamını ifade eden "lam" (ile ve için) anlamında ve
tereddütten uzak bir manada kullanmışlardır. O vakit bu gibi buyrukların
anlamı: Aklınızı kullanmanız için, öğüt almanız için, takva sahibi olmanız için
.. şeklinde olur Şairin şu sözü bunun delilidir: "Bize dediniz ki: Bizİm
savaşı bırakmamız için siz de savaşları bırakın Ve bu konuda her türlü teminatı
verdiniz Fakat biz savaşı bırakınca sizİn verdiğiniz sözler Çölde parlayıp
kaybolan bir serabın parıltısını andırırdı."
Burada bu edat
dolayısıyla: Bizim savaştan vazgeçmemiz için siz de savaşları kesiniz,
anlamındadır. Şayet burada (...) eğer şüphe ve tereddüt ifade etseydi, onlara
her türlü teminatı vermeleri sözkonusu olmazdı. Bu görüş Kutrub ve Taberi'den
nakledilmiştir.
3- Bu edat, bir şeye
maruz kalmak anlamında kullanılır. Şöyle denilmiş gibidir: Akıl etmek, yahut
öğüt almak veya takva sahibi olmak ile, karşı karşıya kalmak üzere, (için) bunu
yapınız. Buna göre Yüce Allah'ın: "Ta ki sakınasınız" buyruğu şu
anlama gelir: Belki sizler Allah'ın size emrettiklerini kabul etmek suretiyle
bunu kendiniz ile cehennem arasında bir koruyucu haline getirirsiniz. Bu da bir
kişiye hemen hakkını ödeyerek karşılık verdiği takdirde: "Hakkı ile ondan
korundu" denilmesi kabilindendir. Sanki o kişinin karşılaştığı bu kişiye
hakkını ödemesi suretiyle o karşılaştığı kişinin hakkını ondan istemesine karşı
kendisini korumuş gibi olur. Hz. Ali'nin şu sözleri de bu türdendir: "Yani,
savaş kızıştığında biz Peygamber ile korunurduk. Düşmana karşı biz onunla
kendimizi korurduk," demektir. Şair Antere de şöyle demiştir:
"Göğsünden kan aka
aka, atımı sürüp durdum Nihayet at(lı)lar iki keskin (kılıç) ile benden
korundu."
SONRAKİ SAYFA İÇİN AŞAĞIDAKİ LİNK’E
TIKLAYIN