HUMEYDİ

Hakkında:

EBU BEKİR ABDULLAH B. EZ-ZÜBEYR B. İsA EL-HUMEYDI EL-ESEDI (ö. 219/834)

Hadis hafızı ve fakih.

Ebu Bekir Abdullah b. ez-Zübeyr b. İsa el-Humeydi el-Esedi (219/ 834), Mekkeli ilk müsned musannifidir. Süfyan b. Uyeyne'nin uzun yıllar talebeliğini yapmış, imam Buhari'ye de hocalık etmiştir. eş-Şafi'inin ders arkadaşıdır. Fıkıh ve hadis alanlarında Buhari'yi en çok etkileyen el-Humeydi olmuştur. Sert bir mizaca sahip olan el-Humeydi, istemediği insanlara karşı ağır bir dil kullanmaktan kendisini alamazdı. Hadiste güvenilir bir imam ve hafız olan ve Şeyhu'l-harem diye de anılan ei-Humeydi, Mekke'de vefat etmiştir. ı

Soyu Kusay'da Hz. Peygamber'in soyu ile birleşen Humeydi, Mekki nisbesiyle de anılır. Fudayl b. İyaz, Deraverdi, Velid b. Müslim, Veki' b. Cerrah, Süfyan b. Uyeyne gibi alimlerden hadis, İmam Şafii'den fıkıh tahsil etti. Kendisinden Buhari, Zühli, Ebu Zür'a er-Razi, Hanbel b. İshak, Fesevi, Ebu Hatim Muhammed b. İdris er-Razi gibi alimler rivayette bulundular.

Süfyan b. Uyeyne'den on dokuz yıl boyunca hiç ayrılmayıp kendisinden hadis rivayet ettiği için onun hadislerini en iyi bilenlerden biridir. Bu durumu dikkate alan İbn Hayr el-İşbili, Humeydi'nin el-Müsned'ini "Müsnedü'l-Humeydi an Süfyan b. Uyeyne" şeklinde kaydetmiştir. Mekke ve Mısır'da İmam Şafii ile uzun süre birlikte olan Humeydi Şafii'nin ölümünden sonra Mısır'dan Mekke'ye döndü ve burada on beş yıl fetva verip hadis okuttu. Humeydi Rebiülevvel 219'da (Mart 834) Mekke'de vefat etti; bu tarih bazı kaynaklarda 220 (835) olarak da zikredilir. İshak b. Rahuye, Ahmed b. Hanbel ve Buhari'nin "imam" dediği, diğer cerh ve taedil alimlerinin de hüccet, hafız ve sika diye andığı Humeydi'nin rivayetleri İbn Mace'nin es-Sünen'i dışındaki Kütüb-i Sitte'de yer almıştır.

Eserleri.

1. el-A1üsned. Sahabenin faziletine ve müslüman oluş sırasına göre düzenlenerek Ebu Bekir'in müsnediyle başlayan, 1327 hadis ihtiva eden ve Mekke'de kaleme alınmış ilk müsnedler arasında sayılması gereken eserde Hz. Peygamber'in hadisleri yanında az miktarda sahabe ve tabiine ait haberlere de yer verilmiştir.

Habibürrahman el-A'zami (Haydarabad 1381-138211962-1963; Beyrut 1382; Karaçi 1383/1963; Kahire 1399/1979) ve Hüseyin Selim Esed (Dımaşk 1996) tarafından iki cilt halinde yayımlanan el-Müsned'i, Zübeyr Ali Zei de tahkik etmiş olup bu çalışma henüz müsvedde halindedir (Halid Zaferullah Daudi, s. 336). Ahmed b. Ebu Bekir el-Busiri (ö. 840/1436), Tayalisi, Müsedded b. Müserhed, Ebu Bekir İbn Ebu Şeybe, İshak b. Rahuye, İbn Ebu Ömer, Ahmed b. Meni, Abd b. Humeyd, Haris b. Ebu Üsame, Ebu Ya'la el-Mevsıli'nin müsnedleriyle birlikte Humeydi'nin müsnedindeki zevaidi İthafü'l-Hıyere bi-Zevaidi'l-Mesanidi'l-Aşere adlı eserinde bir araya getirmiş (Brockelmann, GAL, II, 79-80; Suppl., II, 72), ayrıca Beşşar Avvad Ma'rM ile dört arkadaşının hazırladığı el-Müsnedü'l-Cami (I, 6) içinde yer almıştır.

Murad Mustafa Kamil Vaizüddin Hasan, Kütüb-i Sitte' de bulunmadığı halde bu eserde yer alan rivayetleri Zevaidü Müsnedi'l-Humeydi 'ale'l-Kütübi's-Sitte adlı yüksek lisans tezinde bir araya getirmiştir (Mekke 1407/1987, Camiatü Ümmi'l-kura). Yusuf Abdurrahman el-Mar'aşli Fihrisü ehadisi Müsnedi'l-Humeydi (Beyrut 1987), Muhammed Eymen b. Abdullah b. Hasan eş-Şebravi Feharisü Müsnedi'l-Humeydi (Beyrut 1408/1988) ve Muhammed Lühaydan Tertibü Ehadis ve Asari'l-Müsned li'l-İmam Ebu Bekir el-Humeydi (Riyad 1408/1988) adıyla el-Müsned için fihristler hazırlamışlardır.

2. Usuıü's-Sünne. el-Müsned'in sonunda (Habibürrahman el-A'zami neşri) Abdullah b. Süleyman el-Gufeyli (Medine 1416/1995) ve Abdullah b. Yusuf el-Cüdey' (Mecelletü'l-Hikme, sy. 1 [1414/1993], s. 281-288) tarafından müstakil olarak yayımlanmıştır. Bu küçük risalede kaza ve kader, imanın söz ve fiilden ibaret olduğu, artıp eksileceği, Kur'an'ın mahluk olmadığı, rü'yetullah, müteşabih ayetlerin te'vil edilemeyeceği, İslam'ın temel esaslarını reddetmedikçe büyük günah işleyenin kafir olmayacağı gibi dönemin tartışılan itikadi konularında Ehl-i sünnet'in görüşleri ele alınmıştır. Humeydi'nin bunlardan başka Kitabü'n-Nevadir, Kitabü'd-Delail, er-Red'ale'n-Numan ve Kitabü't-Tefsir adlı eserlerinin bulunduğu kaynaklarda zikredilmektedir.

Muhammed Mübarek es-Seyyid 1396 (1976) yılında el-İmam el-Humeydi ve Müsnedühü adlı bir doktora tezi hazırlamış (Muhyiddin Atıyye ve.dğr., II, 508), Ahmed b. Abdurrahman es-Seviyyan da el-İmam Abdullah b. Zübeyr el-Humeydi ve Kitabühü'l-Müsned adıyla bir eser kaleme almıştır (Riyad 1416/1996).

Sonraki sayfa için aşağıdaki başlığa tıklayın:

1- Ebu Bekir Es-Sıddik (r.a.) Hadisleri