|
HAKİM el-Müstedrek |
EDEB |
|
3200- Aksırana Verilen Cevap Hususunda Kufeli Fukahanın
Yaptığı Tercih |
7767- *Kufeli fakihlerin
bu aksırana verilecek cevap hususunda seçtikleri lafzı bize Kadı Ebu Bekr Ahmed
b. Kamil b. Halef tahdis etti. .. Bize Cafer b. Süleyman tahdis etti. Bize Ata
b. es-Saib tahdis etti.
Bize Fakih Ebu'l-Abbas
Ahmed b. Harun da tahdis etti ... Bize Ebyad b. Eban el-Kuraşi, Ata b.
es-Saib'den tahdis etti. O Ebu Abdurrahman esSülemi’den, o Abdullah b. Mesud
(r.a.)’dan şöyle dediğini nakletti: Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)
şöyle buyurdu: "Biriniz aksırdığı takdirde elhamdulillahi Rabbi'lalemin
desin. Ona cevap olarak yerhamukellah denilsin. O da: Yağfirullahu lena ve
leküm (Allah bize de, size de mağfiret buyursun) desin."
Bu hadisi Abdurrahman,
Abdullah b. Mesud’dan diye merfu olarak Ata b. es-Saib dışında rivayet eden
olmamıştır. Kendisinden de bu hadisi münferid olarak Cafer b. Süleyman ed-Dubai
ve Ebyad b. Eban el-Kuraşi rivayet etmişlerdir.
Bu hususta sahih olan
ise imam, hafız, rivayeti oldukça sağlam bellemiş olan Süfyan b. Said
es-Sevri'nin, Ata b. es-Saib'den diye naklettiği rivayettir:
Diğer Tahric:
Taberani, 10326; Buhari, el-Edebu'l-Müfred, 934; Heysemi, Mecma, VIII, 57'de
hadisi kaydederek Taberani tarafından Kebir ve Evsat'ta rivayet edildiğini
belirtip, senedinde Ata vardır. Hafızası karışmıştır demektedir.
7768- *Bize Ebu'l-Abbas
Muhammed b. Yakub tahdis etti. .. Bize Süfyan
tahdis etti. Bize Ebu
Abdullah es-Saffar da haber verdi. .. Bize Süfyan tahdis etti. Bize Ebu'l-Abbas
el-Mahbubi de haber verdi. .. Bize Süfyan tahdis etti. Bize Ebu Bekr b. İshak
da tahdis etti. .. Bize Süfyan, Ata b. es-Saib'den tahdis etti ... O Ebu
Abdurrahman es-Sülemi’den, o Abdullah'tan şöyle dediğini nakletti: Biriniz
aksırdığı zaman elhamdulillah desin, ona: Yerhamukellah diye karşılık verilsin.
Kendisine yerhamukumullah denilince, o da: Yağfirullahu lena ve leküm (Allah
bize ve size mağfiret buyursun) desin.
Bu rivayetine itimat
edilen bir kimsenin müsned olarak nakletmemesi halinde Abdullah'ın sözü olarak
mahfuz olan rivayettir.
7769- Bu hususta Salim
b. Ubeyd en-Nehai'nin naklettiği rivayete gelince, bize Ebu Abdullah Muhammed
b. Abdullah ez-Zahid el-Asbahani tahdis etti ... Süfyan’dan. Bize İbrahim b.
Hatim el- Hiri de haber verdi. .. Bize Süfyan tahdis etti. Bize Ebu Bekr b.
İshak da tahdis etti ... Süfyan’dan şöyle dediğini nakletti:
Bana Mansur, Hilal b.
Yesaf'tan tahdis etti. O bir başka adamdan şöyle dediğini nakletti: Biz bir
yolculukta Salim b. Ubeyd ile birlikte idik. Bir adam aksırdı ve es-selamu
aleyküm dedi. Salim: (Sana da) es-selamu aleyküm ve annene de dedi. Sonra ona
sorarak bundan dolayı içten içe bana kızmış olabilirsin dedi. Adam: Ben annemin
adını anmandan hoşlanmam dedi. Salim dedi ki: Nebi (Sallallahu aleyhi ve
Sellem) ile birlikte idik. Bir adam aksırdı ve (o da) es-selamu aleyküm dedi.
Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) da ona: "Sana da es-selamu aleyküm
annene de" buyurdu sonra şunları ekledi: "Biriniz aksırdığı takdirde elhamdulillahi
Rabbi'l-alemin elhamdulillah ala külli hal desin. Ona yerhamukellah denilsin, o
da karşılık olarak yağfirullahu li ve leküm (Allah bana da, size de mağfiret
buyursun) desin."
Mansurdan rivayeti
hususunda Zaide b. Kudame de Süfyan es-Sevri'ye mutabaatta bulunmuştur:
Bize Ebu Bekr Muhammed
b. Ahmed b. Baleveyh tahdis etti ... Bize Zaide, Mansur’dan tahdis etti. O
Hilal b. Yesaf'tan, o Neha'lılardan bir adamdan şöyle dediğini nakletti: Bir
seferde Salim b. Ubeyd ile birlikte idik sonra hadisi tıpkı es-Sevri'nin hadisi
rivayeti gibi uzun uzadıya zikretti. Bunu Cerir b. Abdulhamid, Mansur’dan
yanılgılı bir şekilde rivayet etmiş ve Hilal b. Yesaf ile Salim b. Ubeyd
arasında meçhul (adı bilinmeyen) Neha'lı adamı rivayetten düşürmüştür.
Diğer Tahric: Ebu
Davud, 503ı; Tirmizi, 2740; Taberani, 6368; İbn Hibban, Sahih, 599. Bu hadisin
senedi oldukça Izdıraplıdır. Ayrıca bk. Camiu'l-Usul, 2339 ve bundan sonra
gelecek olan hadis.
7770- Bize Üstaz
Ebu'l-Velid tahdis etti, bize İbrahim b. Ali tahdis etti, bize Yahya b. Yahya
tahdis edip dedi ki:
Bize Muhammed b. Nuaym
de tahdis etti, bize İshak b. İbrahim tahdis edip (Yahya ile birlikte) dediler
ki: Bize Cerir, Mansur'dan bildirdi. O Hilal b. Yesaf'tan şöyle dediğini
nakletti: Bir seferde Salim b. Ubeyd ile birlikte idik. Seferdekilerden bir
adam aksırdı ve es-selamu aleyküm dedi. Salim: Sana da selam olsun, annene de
dedi. Sonra şunları ekledi: Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'ı şöyle
buyumrken dinledim: "Biriniz aksırdığı zaman elhamdulillah desin. Onun yanında
bulunanlar yerhamukellah desin, o da kendilerine yağfirullahu lena ve leküm
diye cevap versin."
Cerir'in naklettiği bu
rivayetteki yanılgı açıkça ortadadır. Çünkü Hilal b. Yesaf, Salim b. Ubeyd'e
yetişmediği gibi onu görmemiştir. İkisi arasında meçhul (adı bilinmeyen) bir
adam (ravi) vardır. Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in aksıran kimsenin
kendisine yerhamukellah diyene vereceği "Allah size de hidayet versin,
halinizi de ıslah etsin" şeklindeki emri hususunda haberlerin sahih olanı
ile olmayanını birbirinden ayırt edemeyecek durumda olanlar bu şekilde
aksırmada verilecek cevapların Müslümanlar için değil, kitap ehli hakkında
olduğu izlenimini yanılarak verirler.
7771 - Bunu bize
Muhammed b. Ali b. Duhayn eş-Şeybani Kufe'de haber verdi ... Bize Süfyan tahdis
etti. Bize Hakim b. ed-Deylem tahdis etti. Bize Ebu Burde tahdis etti, bize Ebu
Musa (r.a) tahdis edip dedi ki: Yahudiler Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in
huzurunda kendilerine yerhamukellah demesi ümidiyle aksırırlardr. O da onlara: "Allah
size hidayet versin ve halinizi ıslah etsin" derdi.
Bu senedi muttasıl bir
hadistir. Bu haber ise iki imam Muhammed b. İsmail ile Müslim b. el-Haccac'ın
el-Camiu's-Sahih adını taşıyan eserlerinde ittifakla nakledilmiş sahih
haberlere muhalif değildir. Çünkü sahih sünnetlerden birisi de Müslüman bir
kimsenin aksıran kardeşine yerhamukellah demesi, onun da yehdikümullah ve
yuslih baleküm: Allah size hidayet versin, halinizi de ıslah etsin demesidir.
Onun söyleyeceği bu söz ise Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'in aksırması
halinde müslümana söylenmesi emredilen "yerhamukellah"ın yerine
verilecek cevaptır. Halbuki sözü geçen rivayeti delil gösteren kimse aksıran
ile aksırana cevap veren (muşemmit) arasında fark görmemektedir. Halbuki Nebi (Sallallahu
aleyhi ve Sellem) burada açıklaması uzun sürecek çok sayıda haberde hem kendisi
için, hem diğer Müslümanlar için hidayet bulmak isteği ile duada bulunmuştur.
Ayrıca Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) yakın dostu, seçkin arkadaşı, damadı
Ali b. Ebi Talib (r.a)'a da Allah'tan hidayeti istemesini emretmiştir.
Diğer Tahric: Tirmizi,
2740; Ebu Davud, 5038. Tirmizi: Hasen, sahih bir hadistir demektedir.
7772- Nitekim bunu bize
Ebu'l-Abbas Muhammed b. Ahmed el-Mahbubi Merv'de haber verdi. .. Bize Şube,
Asım’dan bildirdi, O Zin’den, o Ali (r.a.)’den şöyle dediğini nakletti:
Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu: "Ey Ali Allah'tan
hidayeti ve doğru yolda ilerlemeyi nasip etmesini dile. Hidayeti yolu bulmak
(doğru yola hidayet bulmak) ile birlikte dosdoğru yolda yürümeyi de okunu da
düzeltmenle birlikte hatırla,"
Yezid b. Ebi
Meryem'in, Ebu'l-Cevza'dan, onun el-Hasan b. Ali'den diye rivayet ettiği Nebi
(s,a)'nin öğretmiş olduğu kunut duasında da: "Allah'ın hidayete iletmiş
olduğun kimseler arasında bana da hidayet eyle" buyruğu senedi ve rivayet
yollarının ayrıca zikredilmesine gerek bırakmayacak kadar meşhur bir hadistir.
Şimdi yine iki İmamın
(Buhari ve Müslim'in) tahriç etmediği edep ile ilgili sahih haberleri
zikretmeye devam edelim:
Sonraki sayfa için
aşağıdaki link’i kullan: