HAKİM

el-Müstedrek

TEFSİR-2

Sened Sahih Olduğu halde NEBİ (s.a.v.)'in Buhari ve Müslimde Olmayan Kraatleri

 

1270- En'am Suresini Ufku Kapatacak Kadar Çok Sayıda Melek Uğurlamıştır

 

3279- * ... Bize Muhammed b. Abdulvehhab el-Abdi tahdis etti, bize Cafer b. Avn bildirdi, bize İsmail b. Abdurrahman bildirdi. Bize Muhammed b. el-Münkedir, Cabir (r.a.)’den şöyle dediğini tahdis etti: En'am suresi nazil olunca Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) Subhanallah dedikten sonra: "Bu sureyi ufku kapatacak kadar çok melek uğurladı" buyurdu.

 

Bu hadis Müslim'in şartına göre sahihtir. Sözü geçen İsmail (b. Abdurrahman) es-Süddi'dir. Ancak bu hadisi Buhari tahriç etmemiştir.

 

Diğer Tahric: ed-Durru'l-Mensur, III, 3'de belirtildiği üzere hadisi Mucem'inde el-İsmaili, Şuabu'l-İman'da Beyhaki rivayet etmiştir. Ancak Zehebi, Cafer'in es-Süddi'ye yetişmediğini belirterek tenkitte bulunmuş ve zannederim bu uydurmadır demiştir.

Derim ki: Bu Zehebi'nin bir yanlış kanaatidir. Cafer b. Avn tahdis ifadesini açıkça kullanmıştır. Üstelik o tedlis yapan bir ravi değildir. Cafer'in biyografısini yazan bazı kimseler 120 yılında doğduğunu söylemişlerdir. İsmail ise 127 yılında vefat etmiştir. O halde Cafer'in ondan küçük yaşta hadis dinlemiş olmasına mani görülemez. Ayrıca ilim ehli tarafından yedi yaşında olan birisinin rivayetinin caiz olduğu ve hadisi belleyebilen birisi olması halinde bu rivayetinin kabul edileceği de benimsenmiş bir kanaattir. Nitekim bu husus konunun ele alındığı yerlerde genişçe açıklanmıştır. Diğer taraftan bu haberin çok sayıda şahidi bulunmaktadır:

İbn Abbas'ın Taberani'de yer alan şu hadisi bunlardan birisidir: "En'am suresiyle birlikte yetmiş bin melek inmiştir: Ama bu hadisin senedinde İbn Cud'a vardır ki zayıfbir ravidir.

Yezid kızı Esma'dan gelen hadis de bunlardan birisidir. Bunu kendisinden Şehr b. Havşeb rivayet etmiştir ki onun rivayet ettiği hadis hasendir. Lafzı da: "Sure melekler gök ile yer arasını kapatmış oldukları halde onların yüksek sesleri arasında nazil olmuştur" şeklindedir.

İbn Merduye'nin Enes'ten rivayet ettiği şu lafızdaki hadis de bunlardan birisidir: "Sure ile birlikte iki ufuk arasını kapatan meleklerden büyük bir kafile inmiştir:

Yine İbn Merduye'nin zikrettiği İbn Ömer'den gelen ve: "Bu sureyi yetmiş bin melek uğurlamıştır" lafzındaki hadis de bunlardan birisidir.

Özetle söylenecek olursa Hakim'in senedinde itham edilmiş bir ravi bulunmamaktadır ki uydurulmuş olduğuna dair hüküm verilsin. Aksine bunun sahih olduğunu söylemek uzak bir ihtimal değildir, doğrusu da özellikle bu şahitlerle birlikte budur.

Evet, hadisin rivayetinde es-Süddi'ye muhalefet edilmiş olması ve bir seferinde Murre'den, o Abdullah b. Mesud'dan: "Sureyi yetmişbin melek uğurladı" şeklinde rivayet edilmiş olması ve bunun bir başka yoldan İbn Mesud'dan rivayet etmişken burada Cabir'den rivayet etmiş olması bir vakıadır. es-Süddi hadisi bu şekilde hıfz etmiş olması -ki bu uzak bir ihtimal değildir- mümkün olmakla birlikte belki bu hususta bir şeyler söylenebilir. Doğrusunu en iyi bilen Allah'tır.

 

 

 

3280- * ... Bize Ebu'l-Abbas Muhammed b. Yakub tahdis etti. Bize Ahmed b. Abdulcebbar tahdis etti. Bize Ebu Bekr b. Ayyaş, Ebu Husayn’dan tahdis etti. O Said b. Cubeyr’den, o İbn Abbas'tan: ''Sonra bir ecel takdir etti. Onun katında belirli bir ecel daha vardır." (En'am, 2) buyruğu hakkında şöyle dediğini nakletmektedir: Bunlar iki eceldir, birisi dünyadaki ecel, diğeri ise Allah'tan başkasının bilmediği kendi nezdinde tayin edilmiş ahiretteki eceldir. Yüce Allah'ın: ''Eğer biz sana kağıt üzerinde yazılı bir kitap indirseydik, kendileri de elleriyle ona dokunsalardı. .. " (En'am, 7) buyruğu ile ilgili olarak da ona dokunup baksalardı dahi yine ona iman etmeyeceklerdi diye açıklamıştır.

 

Bu Buhari ve Müslim'in şartına göre sahih bir hadis olmakla birlikte bunu tahriç etmemişlerdir.

 

Diğer Tahric: ed-Durru'l-Mensur, III, VII'de belirtildiği üzere el-Piryabi, Musannefinde İbn Ebi Şeybe, İbn Ebi Halim, İbn Cerir ve İbnu'l-Münzir bunu tahriç etmişlerdir. Senedi ceyyiddir. Ancak ilim adamları Ahmed b. Abdulcebbar hakkında sirete dair rivayetleri dışındaki rivayetleri hususunda (tenkit edici mahiyette) sözler söylemişlerdir ama bu hususta ona mutabaat edilmiş olduğunu zannediyorum.

 

 

 

3281- * ... Bize Hamza b. Habib, Habib b. Ebi Sabit'ten tahdis etti. O Said b. Cubeyr’den, o İbn Abbas (r.a)’dan aziz ve celil olan Allah'ın: ''Onlar hem (insanları) ona uymaktan alıkoyar, hem kendileri de ondan uzaklaşırlar." (En'am, 26) buyruğu hakkında şöyle dediğini nakletmektedir: Ayet Ebu Talib hakkında inmiştir. Müşriklere Rasulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem)'a eziyet etmelerini yasaklıyar, bundan alıkoymaya çalışıyor ama O'nun getirdiklerinden de uzak duruyordu.

 

Diğer Tahric: Mecmau'z-Zevaid, VII, 20'de belirtildiği üzere hadisi Taberani rivayet etmiştir. Ayrıca III, IS'te belirtildiği üzere Said b. Mansur, Abd b. Humeyd, İbnu'l-Münzir, İbn Ebi Hatim, el-Piryabi ve başkaları da rivayet etmiştir. Bu İbn Abbas'tan sabit bir eser (rivayet)dir. Bir sonraki hadise de bakınız.

 

 

 

3282- ... Bize Süfyan, Habib b. Ebi Sabit'ten tahdis etti. O İbn Abbas'ı dinlemiş olandan aziz ve celil olan Allah'ın: "Onlar hem (insanları) ona uymaktan alıkoyar, hem kendileri ondan uzaklaşırlar."(En'am, 26) buyruğu hakkında şöyle dediğini nakletmektedir: Ayet Ebu Talib hakkında inmiştir. O müşrikleri Allah Rasulüne eziyet etmekten alıkoymak isterken kendisi O'ndan uzak duruyordu.

 

Hamza b. Habib'in rivayet ettiği hadis Buhari ve Müslim'in şartına göre sahih olmakla birlikte bunu tahriç etmemişlerdir.

 

 

 

3283- ... Bize İsrail, Ebu İshak'tan tahdis etti. ONaciye b. Ka'b el-Esedi’den, o Ali (r.a)’den şöyle dediğini nakletti: Ebu Cehil, Nebi (s.a.v.)'ye: Ey Muhammed bizler senin akrabalık bağını gözettiğini, doğru konuştuğunu biliyoruz ve seni yalanlamıyoruz ama biz senin getirdiğini yalanlıyoruz demesi üzerine aziz ve celil olan Allah da: "Onların söylediklerinin seni oldukça üz düğünü elbette biliyoruz. Onlar aslında seni yalanlamıyorlarmış fakat o zalimler bile bile Allah'ın ayetlerini inkar ediyorlar." (En'am, 33) buyruğunu indirdi.

 

Bu Buhari ve Müslim'in şartına göre sahih bir hadis olmakla birlikte bunu tahriç etmemişlerdir.

 

Diğer Tahric: Tirmizi, 3066'da hadisi kaydettikten sonra Naciye'den mürsel olarak da rivayet etmiş ve: Bu daha sahihtir demiştir. ed-Durru'l-Mensur, III, 17'de hadisin İbn Merduye, Ebu'ş-Şeyh, İbn Cerir, İbnu'l-Münzir, İbn Ebi Hatim, el-Muhtare'de ed-Dıya'ya da nispet etmektedir. Ayrıca bk. Umdetu't- Tefsir, V, 25 ve Ahmed Şakir'in bu rivayete dair söylediklerine de bakınız.

 

 

 

3284- ... Bize Ma'mer, Cafer el-Cizri’den bildirdi. O Yezid b. el-Esam’dan, o Ebu Hureyre’den aziz ve celil olan Allah'ın: "Sİzİn gibi birer ümmettir." (En'am, 38) buyruğu hakkında şöyle dediğini nakletmektedir: Kıyamet gününde bütün mahlukat, dilsiz hayvanlar, yerde yürüyen bütün canlılar, kuşlar, her şey haşredilecektir. Allah'ın adaleti o dereceye varacaktır ki boynuzsuzun boynuzludaki hakkını dahi alacaktır. Sonra onlara: Toprak olun diyecektir. İşte o vakit kafir: "Keşke toprak olsaydım." (Nebe, 40) diyecektir.

 

Burada sözü geçen Cafer el-Cizri, İbn Burkan'dır. Müslim onun rivayetini delil göstermiştir ve onun şartına göre sahih olmakla birlikte Buhari ile bu hadisi tahriç etmemişlerdir.

 

Diğer Tahric: ed-Durru'l-Mensur, III, 27'de belirtildiği üzere: Musannefde Abdurrezzak, Ebu Ubeyd, İbn Cerir, İbnu'l-Münzir ve İbn Ebi Hatim rivayet etmiştir, senedi ceyyid, kavidir.

 

 

 

3285- .. , Bize Süfyan, Ziyad b. İlaka’dan tahdis etti. O Ziyeld b. Harmele’den şöyle dediğini nakletti: Ben Ali b. Ebi Talib'i şu: "İman edenler ve imanlarına da zulüm karıştırmayanlara gelince" (En'am, 82) buyruğu hakkında şöyle dediğini dinledim: Bu İbrahim ve ashabı (arkadaşları) hakkındadır. Bu ümmet hakkında değildir."

 

Bu senedi sahih bir hadis olmakla birlikte Buhari ve Müslim bunu tahriç etmemişlerdir. Ancak her ikisi ittifakla el-A'meş'in, İbrahim’den, onun Alkame’den, onun Abdullah'tan ashabkiram'ın: Ey Allah'ın Rasulü! Hangimiz kendi kendisine zulmetmez ki? diye sorduklarına dair naklettikleri hadisi bundan farklı bir açıklama ile uzun uzadıya zikretmişlerdir.

 

Diğer Tahric: ed-Durru'l-Mensur, III, 50'de belirtildiği üzere: el-Firyabi, Abd b. Humeyd, İbn Ebi Hatim, Ebu'ş-Şeyh ve İbn Merduye rivayet etmişlerdir.

 

 

 

3286- ... Bize Ebu Bişr, Said b. Cubeyr’den bildirdi. O İbn Abbas'tan yüce Allah'ın: "Onların durdukları yerlerini de, emanet edildikleri yerlerini de O bilir." (Hud, 6) buyruğu hakkında şöyle dediğini nakletmektedir: "Durdukları yer" ister canlı, ister cansız olarak rahimde bulunanlardır. Emanet bırakılan yer ise (erkeklerin) sulbünde bulunanlardır.

 

Bu Buhari ve Müslim'in şartına göre sahih bir hadis olmakla birlikte bunu tahriç etmemişlerdir.

 

Diğer Tahric: ed-Durru'l-Mensur, III, 66'da Said b. Mansur, İbn Ebi Şeybe, Abd b. Humeyd, İbn Cerir ve İbnu'l-Münzir tarafından İbn Abbas'tan gelen rivayet yollarıyla tahriç edilmiştir.

 

Sonraki sayfa için aşağıdaki link’i kullan:

 

1671 (1271)- Nebi (Sallallahu aleyhi ve Sellem) isra Gecesinde Rabbini Gördü