|
EL-ESNA Fİ ŞERHİ ESMAİLLAHİ’L-HÜSNA VE SIFATİHİL ULYA |
|
6- EL-HASİB |
Kur'an-ı Kerim'de nekire bir sıfat
olarak varid olmuştur.
Allah Teala buyuruyor ki: "Hasib
olarak Allah yeter."(Nisa, 6) Ebu Hüreyre hadisinde de geçmiş, ümmet de üzerinde icma etmiştir. Kul için nekira
bir sıfat olarak kullanımı ihtilaf olmaksınızın
caizdir. Müşterek bir lafızdır. Bazan etkin sıfat
manasında olur. "Elim"in elem verici, "nezir"in uyarıcı,
"Basir"in gören, görücü,
"Kerim"in ikram edici manasında olması gibi. Buna göre manası, kafi gelen, ihtiyaçları kapatan, gideren, demektir. Allah Teala'nın, "Hisab bir
bağış"(Nebe, 36) buyruğu bu manadadır. "Hisab" yani yeterli.
Yine buyuruyor ki:
"Ey Peygamber! Allah senin ve sana tabi olan mü'minlerin
"hasbi"dir."(Enfal, 64) Manası: Ey
Peygamber! Allah, sana da sana tabi olan mü'minlere
de kafidir. Kifayet de muhtaç olanın ihtiyacını
gidermek, ona zarar verecek, kötülük getirecek şeyleri defetmek yoluyla olur.
Allah Teala şöyle buyurur: "Allah bize kafidir. O ne güzel vekildir."(Al-i İmran, 173) Simak b. Harb'dan aktarılan
"misafirimi 'hasb' edin" sözü de bu
manadadır. Yani, ihtiyaç duyduğu her şeyi verin, her türlü kötülüğü de giderin.
"Hasb"ın ikram manasında olması da
muhtemeldir. Muhasib manasında olması da. Allah Teala şöyle buyurmaktadır: "Onlara mallarını teslim
ettiğiniz zaman şahitler tutun. Hasib olarak Allah
yeter."(Nisa, 6) Yani "muhasib: hesap
gören." Saymak manasında da olabilir.
Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurur: "Muhakkak ki bizler yazmayan,
hesap tutmayan" bir ümmetiz. Allah Teala'nın,
"Hisab bir bağış"(Nebe,
36) "Bugün nefsin senin için "nasib"
olarak yeter."(İsra, 14) buyrukları bir yönden
bu manaya alınabilir. Bu konuda, "hisbe"
"hüsban" denilir. Manası "başkasını
hesaba katma" demektir. Allah Teala buyuruyor
ki: "Hasib olarak Allah yeter."(Nisa, 6)
Yani "amelini onu hesaba alarak, katarak işleyen için iyiliklerin ve
kötülüklerin miktarlarının, amellerinin işlendiği yerlerinin sayısının hesap
gören olarak Allah yeter. Allah Teala buyuruyor ki:
"Kim mü'min olduğu halde herhangi bir salih amel işlerse çabası zayi edilmez. Ve muhakkak ki biz
onu yazıcılarız."(Enbiya, 94)
"Hasib" kelimesi ile şeref, mertebe de kastedilebilir.
"Hasib bir zat" yani atadan dededen asil,
şerefli biri demektir.
Bu kalıbın temeli
"hesap" madolesinden gelir. Şöyle ki bu
vasfa sahip olan kişi bu özellikte birkaç tane dedesini sayar. Yüce Mevla'nın
"Hasib" isminin ise bu izahla hiçbir bağı
yoktur. İbn Es-Sikkit der
ki: "Haseb ve Kerem" şerefli ataları olmasa
da kişide bulunur. "Şeref ve mecd" ise
ancak atalar yoluyla gelir. Bu husus "el-Mecid"
ism-i şerefinin izahında geçmişti.
Bu müşterek manalardan
Yüce Mevla'ya nispeti sahih olan manalar üç tanesidir. Şeref
(üstünlük), kıyafet, ilminde sayılı olan miktarları muhafaza. Bu
manaların hepsi de ona ait olan kemal, celal ve tenzih sıfatlarına döner. Bu
sıfatlar da, herhangi bir kaydı olmayan, bir şey sayesine kazanılmayan mutlak
şeref. Bütün mümkin varlıkların sayısını, hangisinin
önce hangisinin sonra geleceğini, ziyadesini eksikliğini ilmi ile kuşatır,
muhafaza eder. Bununla beraber muhtaç olan varlıkların ihtiyaçlarını karşılar.
Buna göre hem zat sıfatlarından hem fiil sıfatlarından olur.
"Muhasebe" yani hesaba çekme manasında da olur. Şöyle buyurmaktadır:
"Bir hardal tanesi
ağırlığında olsa biz onu getiririz. Hesap görücü olarak bizler
yeteriz."(Enbiya, 47) Buna göre bu manaların hepsi O'na layıktır.
Bir grup Alim dedi ki: "Hasib"
Alim demektir. Bu kelamın manası, şahit olmak demektir. Örneğin bir zat bir
adama: "Allah yaptığın zulmü bilmekte ve ona göre seni
cezalandıracak."
Binaenaleyh her
mükellefin, Allah'ın zikretmiş olduğumuz bütün manalar cihetiyle "Hasib" olduğunu, bu vasfın yalnız ona ait olduğunu
bilmesi vaciptir. Kendisi açısından da hesaba çekilmedennefsini
hesaba çekmesi, Allah'ın kendisine kifayeti ile yetinmesi gerekir.
Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurdu: "Bize yediren, içiren, kafi gelen ve bizi barındıran Allah'a hamdolsun! Niceleri
vardır ki kafisi de yoktur, barındıran da yoktur."
Ayrıca bakmakla yükümlü olduğu, kimselere kafi gelecek
şekilde nafakalarını karşılaması gerekir. Resulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem)
şöyle buyurdu:
"Bakmakla yükümlü
olduklarını ihmal etmek, (zayi etmek) kişiye günah olarak yeter."
Sonraki sayfa için
aşağıdaki link’i kullan: