|
MARİFETU SUNEN VE’L-ASAR |
AZAT ETME |
ANA SAYFA Kur’an Hadis Sözlük Biyografi
Ve!a Hakkı
20491- İbn Ömer
bildiriyor: Hz. Aişe, bir cariye satın almak ve onu azat etmek istedi. Ancak
efendileri: "Vela hakkı bizde kalmak şartıyla onu sana satarız"
dediler. Hz. Aişe bu durumu Resulullah'a (Sallallahu aleyhi ve Sellem)
zikredince: "Bu onu satıp azat etmene engel değil. Zira veld hakkı azat
eden kişiye aittir'' buyurdu.
Buhari ve Müslim,
Sahih)lerinde Malik kanalıyla rivayet etmişlerdir.(--- Buban, buyu (2169) ve
Müslim, ıtk (3704).
20492- Şafii, Malik'in
hadisini Hişam b. Urve kanalıyla tam uzunluğuyla zikretmiştir. Bu da mukatebe
bölümünde zikredilmiştir. Amre'nin hadisi de bu yöndedir.
20493- İbn Ömer'in
bildirdiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) vela hakkının
satılmasını ve hibe edilmesini yasaklamıştır.
Müslim, Sahih'de İbn
Uyeyne kanalıyla rivayet etmiştir.(--- Buhari, feraid (6756) ve Müslim, ıtk
(3716, 3717).
20494- İbn Ömer'in
bildirdiğine göre Allah Resulü (Sallallahu aleyhi ve Sellem): ''Vela nesep gibi
bir akrabalıktır. Bundan dolayı vela hakkı ne satılır, ne de hibe edilir"
buyurmuştur. (--- Şafii, el-Ümm (8/85) ve Beylım, es-Sünenü'l-kübra
(10/292,293).
20495- Şafii bunu
Muhammed b. el-Hasan el-FakYh kanalıyla Ebu Yusuf elKadl'den bu şekilde rivayet
etmiştir. Sanırım Muhammed b. el-Hasan bunu ŞafiI'ye rivayet etmiş ve isnadında
Ubeydullah b. Ömer'i zikretmemiştir.
20496- Muhammed b.
el-Hasan bunu Vela kitabında "Ebu Yusuf Abdullah b. Ömer - Abdullah b.
Dinar - İbn Ömer" kanalıyla Allah Resulü'nden (Sallallahu aleyhi ve Sellem),
Şafii'nin kendisinden rivayet ettiği lafızla rivayet etmiştir.
20497- Bu lafız bu
isnadla mahfuz değildir. Cemaatin, Ubeydullah b. Dinar kanalıyla olan rivayet:
"İbn Ömer: ''Allah Resulü (Sallallahu aleyhi ve Sellem) vela hakkının
satılmasını ve hibe edilmesini yasakladı'' demiştir" şeklindedir.
20498- Abdullah b. Ömer
bunu Abdulvehhab es-Sekafı ve başkası kanalıyla bu şekilde rivayet etmiştir.
Malik, Sevrı, Şu'be, Dahhak b. Osman, Süleyman b. Bilal, İsmail b. Cafer ve
başkaları bunu yine bu şekilde rivayet etmişlerdir.
20499- Ebu Ömer b.
en-Nehhas bunu Damra kanalıyla SevrI'den, Ebu Yusuf'un rivayet ettiği ilk
lafızla rivayet etmiştir. SevrI'nin arkadaşları ise bunun hilafına icma
etmiştir.
20500- Aynısı,
"Yahya b. Süleym - Ubeydullah - Nafi" kanalıyla İbn Ömer'den rivayet
edilmiştir. Ubeydullah hem isnadında, hem de metninde yanılmıştır.
20501- Başka bir kanalla
zayıf olarak rivayet edilmiştir.
20502- Bu konuda rivayet
edilen en sahıh rivayet; Hişam b. Hassan'In, Hasan kanalıyla Resulullah'tan
(Sallallahu aleyhi ve Sellem) naklettiği şu hadistir:
"Resulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem): ''Vela nesep gibi bir akrabalıktır. Bundan
dolayı vela hakkı ne satılır ne de hibe edilir'' buyurdu."(--- Beylım,
es-Sünenü'l-kübra (10/292).
20503- Mürsel bir
hadistir.
20504- Aynısı Katade
kanalıyla Ömer b. el-Hattab'tan Hz. Ömer'in kendi kavli olarak rivayet
edilmiştir. Hz. Ali'den de bir sonraki rivayette geçtiği üzere
nakledilmiştir.(--- Beylım, es-Sünenü'l-kübra (10/294).
20505- Mücahid'in bildirdiğine
göre Hz. Ali: "Vela hakkı bir anlaşmadaki haklar gibidir. Yüce Allah bu
hakkı nasıl kıldıysa siz de onu öylece kabul edin" demiştir.(---
Abdurrezzak, Musannef (9/3) ve Beyhaki, es-Sünenü'l-kübra (10/294).
20506- Şafii bunu Süfyan
kanalıyla bu şekilde rivayet etmiştir.
20507- Abbas
en-Nersi'nin bildirdiğine göre Süfyan: "Vela, nesep gibi bir akrabalıktır.
Bundan dolayı vela hakkı ne satılır, ne de hibe edilir. Yüce Allah bu hakkı
nasıl kıldıysa, siz de onu öylece kabul edin" demiştir.
20508- Abdullah b.
Ma'kil'in bildirdiğine göre Hz. Ali: "Vela hakkı akrabalığın bir
bölümüdür" demiştir. (--- Beyhaki, es-Sünenü'l-kübra (6/240, 10/294) ve
Abdurrezzak, Musannef (9/3).
20509- Şafii der ki:
Yüce Allah: "Nuh, bir kenarda ayrı kalmış olan oğluna ''Ey oğulcuğum!
Bizimle beraber gel, kafirlerle birlik olma'' diye seslendi''[Hud, 42]
buyurmaktadır. Yine: "Hani İbrahım, babası Azer'e, ''Sen putları ilah mı
ediniyorsun? Şüphesiz, ben seni de, kavmini de apaçık bir sapıklık içinde
görüyorum'' demişti"[En'am, 74] buyurmaktadır. Babası kafir olduğu halde
Hz. İbrahım'i babasına nispet etmiştir. Nuh'un oğlu kafir olduğu halde de onu
babasına nispet etmiştir.
20510- Yüce Allah, Zeyd
b. Harise hakkında Peygamber'ine (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Evlatlıkları
babalarına nisbet edin, bu Allah katında en doğru olandır. Eğer babalarının kim
olduğunu bilmiyorsanız, bu takdirde onları din kardeşi ve dostlarınız olarak
kabul edin"[Ahzab, 5] buyurmuştur. Yine Yüce Allah: "Hani sen
Allah'ın kendisine nimet verdiği, senin de (azat etmek suretiyle) iyilikte
bulunduğun kimseye, ''Eşini nikahında tut (onu boşama) ve Allah'tan sakın''
diyordun"[Ahzab, 37] buyurmuştur. Bu şekilde Yüce Allah azatlılan iki yere
nispet etmiştir. Biri baba, biri de vela hakkına sahip olan efendileridir.
Allah azat etmeyi de iyilikte bulunmak olarak kılmıştır.
20511- Resulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurmuştur: "Bazılarına ne oluyor da
Yüce Allah'ın Kitab'ında yeri olmayan bazı şartlar ileri sürüyorlar! Yüce Allah'ın
Kitab'ında yeri olmayan bir şart, bir değil yüz şart dahi olsa geçersizdir!
Bilin ki bu konuda Allah'ın Kitab'ının hükmü uyulmaya daha layıktır ve onun
koştuğu bir şart sizin koşacağınız bir şarttan daha sağlamdır. Veld hakkı azat
eden kişinindir.''(--- Buhari, mükateb (2560,2561,2563) ve Müslim, ıtk (3705,
3707).
20512- Resulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem) burada vela hakkının azat eden kişiye ait
olduğunu bildirmiştir.
20513- Rivayet
edildiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Veld nesep gibi
bir akrabalıktır. Bundan dolayı veld hakkı ne satılır, ne de hibe edilir"
buyurmuştur.
20514- Kitab ve sünnet,
vela hakkının azat eden kişiye ait olduğuna delalet etmektedir ki, bu da
kişinin nesepte babaya nispet edilmesi gibidir. Eğer kişinin bilinen bir babası
olmasa, bir adamdan kendisine nisbet edilmesini istese ve bu kişi kendisine
nisbet edilmesini kabul etse hiçbir şekilde kişi onun oğlu olmaz. Yani kişinin
kendisinden olmayan birini kendine nisbet etmesi ve suç işlemesi durumunda
diyetini ödeyecek olan akilesine katması caiz değildir. Resulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem) bu konuda: "Çocuk doğduğu yatağın sahibine aittir')
buyurmuştur.
20515- "Kişi az at
etmediği birini vela ile kendine nisbet etmesi, suç işlemesi durumunda diyetini
ödeyecek olan akilesine katması caiz değildir. Zira Resulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem): ''vela hakkı) azat eden kişinindir'' buyurmuştur. ''Vefa
hakkı azat eden kişinindin) buyurmasıyla da vela hakkının sadece azat eden
kişiye ait olduğu açıkça görülmektedir." Sonrasında Şafii bu konuda
açıklamalarda bulundu.
20516- Bu meselede
kendisiyle konuşan biri şu rivayeti huccet göstermiştir: Temım ed-Dar! der ki:
"Resulullah'a (Sallallahu aleyhi ve Sellem) Müslümanlardan birinin
vesilesi ile Müslüman olan kafir birinin durumu nedir?" diye sorduğumda:
''O kişi üzerinde diriyken de) ölüyken de en fazla hak sahibi olan kişi, onu
Müslüman eden kişidir'' buyurdu."(--- Buhari, feraid (12/45).
20517- Şafii der ki:
Hadis sabit bir hadis değildir. Abdülazız b. Ömer bunu İbn Mevheb kanalıyla
Temım ed-Dari'den rivayet etmektedir. Oysa İbn Mevheb bizim yanımızda bilinen
biri değildir. Bildiğimiz kadarıyla da Temım'le karşılaşmamıştır. Meçhulolması
sebebiyle de böylesi bir hadis ne bize göre, ne de sana göre sabit bir hadis
değildir. Bildiğim kadarıyla da muttasıl bir hadis değildir.
20518- Beyhaki der ki:
Ebu Nuaym'ın, Abdülazız b. Ömer'den bildirdiğine göre Abdullah b. Mevheb:
"Temım ed-Dari'nin şöyle dediğini işittim" diyerek söz konusu hadisi
zikretmiştir.
20519- Yakub b. Süfyan
der ki: "Bu, hatalıdır. Çünkü İbn Mevheb, Temım'den hadis işitmemiş ve ona
yetişmemiştir."
20520- Buhari der ki:
Kimisi: "Abdullah b. Mevheb, Temim'den hadis işitmiştir. Allah Resulü'nden
(Sallallahu aleyhi ve Sellem): ''Vela hakkı azat eden kişiye aittir"
şeklinde nakledilen hadis sahıh değildir'' demektedir.
20521- Beyhaki der ki:
"Yahya b. Hamza bunu, "Abdülazız - Ömer b. Abdilazız - İbn Mevheb -
Kabısa b. Zueyb" kanalıyla Temım ed-Dari'den rivayet etmiştir. Başka bir
kanalla da aynısı Yahya b. Hamza el-Hadramı'den rivayet edilmiştir."
20522- Bu da İbn
Mevheb'in, Temım'den hadis işittiğini söyleyenin hatalı olduğuna delalet
etmektedir.
20523- Yezid b. Halid b.
Mevheb er-Remli bunu Yahya b. Hamza kanalıyla İsnadıyla Kabısa b. Zueyb'den:
"Temım ed-Darı: ''Ey Allah'ın Resulü! Müslümanlardan birinin vesilesi ile
Müslüman olan kafir birinin durumu nedir?'' diye sordu" şeklinde rivayet
etmiştir.
20524- Bu da Kabısa'nın
zikredilmesiyle hadisin mürselolduğuna delalet etmektedir. Zira Kabısa,
Temım'in bu soruyu sormasına şahit olmamıştır.
20525- Ebu Said'den olan
rivayetimizde Şafii, isnadıyla şöyle demiştir: "Ömer'in buluntu çocuk
hakkında: ''0 hürdür ve velası sana aittir'' yani onu bulana aittir demesini huccet
saymaktayız." Sonra bu konuda sözlerine devam etti. el-Kadım'de de bunun
zayıf olduğunu zikretmiştir.
20526- Başka bir yerde
de Süneyn Ebu CemIle kanalıyla Hz. Ömer'den rivayet edilmiştir.l Bu da
yanımızda bilinen bir hadis değildir.
20527- Resulullah'ın
(Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Vela hakkı onu azat eden kişinindir"
buyruğu, ancak azat eden kişinin vela hakkı olduğuna delalet etmektedir.
20528- Rivayetimizde
Şafii şöyle demiştir: "Eğer: "Kendisi Resulullah'ın (Sallallahu
aleyhi ve Sellem) hadisinin manası daha iyi bilendir" diyecek olursan:
"Ömer'in
rivayetinden daha sabit olan Meymune ve İbn Abbas'ın rivayeti ile sana
muhalefet ederiz" derim. Bu kişi: "Bu rivayet nedir?" deyince de
şöyle dedim: "Meymune, Yesar'ın oğlunun velasını kız kardeşinin oğlu
Abdullah b. Abbas'a hibe etti. O da bunu kabul etti. Bu kişi Allah Resulü'nün
(Sallallahu aleyhi ve Sellem) eşidir ve İbn Abbas ile birlikte iki kişi
etmekteler" dedim. Bunun üzerine bana: "Sayıca çok olsalar bile Allah
Resulü'nden (Sallallahu aleyhi ve Sellem) gelen hadis karşısında huccet
sayılmazlar" dedi.
20529- Şafi'i"nin
bazı Iraklılar kanalıyla Leys b. Ebi Süleym kanalıyla Ebu'lEş'as es-San'ani'den
bildirdiğine göre Ömer b. el-Hattab'a Müslümanlardan birinin vesilesi ile
müslüman olan ve geride mal bırakarak ölen kişinin durumu sorulunca, sanırım:
"Malı kendisinindir (Müslüman olmasına vesile olanındır). Eğer o bu malı
kabul etmezse beytülmale verilir" demiştir.
20530- Mesruk
bildiriyor: Bir adam İbn Ömer'in velayetine girdi ve geride mal bırakarak öldü.
Bu durumu İbn Mes'ud'a sorduklarında: "Malı kendisinindir"
karşılığını verdi.
20531- Mutarrif'in
bildirdiğine göre Şa'bi: "Vela hakkı ancak bedelini ödeyerek olur"
demiştir.
20532- Beyhaki der ki:
Biz de bu görüşteyiz. Çünkü bu, Allah Resulü'nün (Sallallahu aleyhi ve Sellem):
"Vela hakkı onu azat eden kişinindir" buyruğuna muvafıktır.
20533- Bu, Hz. Ömer'den
nakledilen munkatı bir hadistir. Zira Eş'as, Ömer'e yetişmemiştir.
20534- İbn Abbas'tan
bize miras konusunda anlaşmanın kaldırılmasına delalet eden bir rivayet
nakledilmiştir.
20535- Said b. Cübeyr
bildiriyor: İbn Abbas, "Kendileriyle ahitleştiğiniz kimselere hisselerini
veriniz''[Nisa, 33] ayetini açıklarken şöyle demiştir: "Muhacirler
Medine'ye geldiklerinde Allah Resulü (Sallallahu aleyhi ve Sellem) onlar
arasında kardeşlik bağı kurduğu için akraba olmadıkları halde Ensar, Muhacirler
ile mirası paylaşırlardı. Bunun üzerine: "Ana babanın ve yakınların
bıraktıklarından her birine varisler kıldık"[Nisa, 33] ayeti nazil oldu ve
bu kardeşlikten dolayı varis olma uygulaması neshedildi. Sonra Yüce Allah:
"Kendileriyle
ahitleştiğiniz kimselere hisselerini veriniz''[Nisa, 33] buyurdu. Kendileriyle
ahitleşen kimselere verilecek pay da onlara yardım, destek ve nasihattir. Ayet
bu kardeşlikten dolayı varis olmayı kaldırmıştır, ancak kişi bu kardeşine
vasiyette bulunabilir."(--- Buhari, feraid (8/190,191).
20536- Bize rivayet
olunduğuna göre Muaviye b. İshak der ki: Bir adam Allah Resulü'ne (Sallallahu
aleyhi ve Sellem) gelip: "Filan kişi benim elimde müslüman oldu"
dedi. Bunun üzerine Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): ''O kişi senin
azatlındır. Ölmeden önce ona vasiyette bulun'' buyurdu.(--- Beyhaki,
es-Sünenü'l-kübra (10/296).
Sonraki sayfa için
aşağıdaki link’i kullan:
Müslüman Kişinin
Hıristiyan Birini veya Hıristiyan Birinin Müslüman Birini Azat Etmesi