|
MARİFETU SUNEN VE’L-ASAR |
DİYETLER |
ANA SAYFA Kur’an Hadis Sözlük Biyografi
Zımmilerin (Azınlık
Tebanın) Diyeti
16211- Şafii der ki:
Yüce Allah hatayla öldürülen zımmı konusunda ailesine diyet verilmesini
emretmiştir.(--- Şafii, el-Ümm (6/105).
16212- Yüce Allah'ın
müminler ile kafirleri birbirinden ayırmasının yanında Resulullah'ın (Sallallahu
aleyhi ve Sellem) sünneti de kafire karşılık mümin birinin öldürülmeyeceğini
göstermektedir. Bundan dolayı kafir birini öldüren kişiye diyet dışında
herhangi bir hüküm vermek caiz değildir. Bağlayıcı bir rivayet olmadıktan sonra
bu diyeti azaltmak da caiz değildir.
Hıristiyan birinin
diyeti Müslüman birinin diyetinin üçte biridir.(--- Şafii, el-Ümm (6/105).
16213- Ömer b. el-Hattab
ile Osman b. Aftan, Yahudinin diyetinin Müslüman birinin diyetinin üçte biri
olduğuna hükmetmişlerdir.
16214- Ömer b.
el-Hattab, Mecusi için sekiz yüz dirhem diyete hükmetmiştir.
16215- Bildiğimiz
kadarıyla da bunların diyetinin bundan daha az olduğunu söyleyen yoktur.(---
Şafii, el-Ümm (6/105), Abdurrezzak, Musannef (6/126, 10/95) ve Beyhaki,
es-Sünenü'l-kübra (8/100).
16216- Diyetlerinin
bundan daha fazla olduğunu söyleyenler de vardır.
Ancak onlardan birini
öldüren kişiye bu konudaki asgari diyete hükmederiz. Zira asgari miktar
üzerinde ittifak vardır.
16217 - İbnu'I-Müseyyeb
bildiriyor: "Ömer b. el-Hattab, Yahudi ve Hıristiyan için diyet olarak
dört bin dirheme, Mecusi için ise sekiz yüz dirheme hükmetti."(---
Abdurrezzak, Musannef ( 6/127, 10/93) ve Beyhaki, es-Sünenü'l-kübra (8/100).
'16218- Aynısını Katade
de İbnu'l-Müseyyeb kanalıyla Ömer'den rivayet etmiştir.
16219- Darekutni'nin
Sünen'inde de sahih bir isnadla zikredilmiştir.(--- Darekutn!, Sünen (3/170).
16220- Aynı eserde Yahya
b. Said de bunu İbnu'I-Müseyyeb kanalıyla Ömer'den rivayet etmiştir.
16221- Sadaka b. Yesar
der ki: Said b. el-Müseyyeb'i çağırıp zımmı olan kişilerin diyetini sorduk.
Said: "Osman b. Affan zımmı için dört bin dirheme hükmetti" dedi.
Ona: "Ondan önceki ne kadara hükmetti?" diye sorduğumuzda üzerimize
çakıl taşı attı.
16222- Şafii der ki:
"Bu konuda İbnu'l-Müseyyeb'e en son soruyu soran kişiler onlardı.''(---
Beyhaki, es-Sünenü'l-kübra (8/100).
16223- Sanırım Şafii,
ibnu'l-Müseyyeb'in daha önceleri buna muhalif görüş bildirdiği, sonradan da bu
görüşe döndüğünü söylemek istemiştir.
16224- Meclisinin diyeti
konusunda Hz. Ali ile Abdullah b. Mes'ud'un Ömer gibi görüş bildirdikleri de
rivayet edilmiştir.(--- Beyhakl, es-Sünenü'l-kübra (8/101).
16225- Zühri bildiriyor:
ibn Şas el-Cüzamı, Şam Nabatilerinden bir adamı öldürdü. Dava Hz. Osman'a
taşınınca ibn Şas'ın öldürülmesini emretti. Bu konuda İbnu'z-Zübeyr ile
Resulullah'ın (Sallallahu aleyhi ve Sellem) ashabından bazıları Osman'la
konuştular ve onu öldürmemesini söylediler. Bunun üzerine Osman diyet olarak
İbn Şas'ın bin dinar ödemesine hükmetti."(--- Abdurrezzak, Musannef (
10/100) ve Beyhaki, es-Sünenü'l-Kübra (8/32).
16226- Aynı isnadla
Zühri'nin bildirdiğine göre İbnu'l-Müseyyeb: "Anlaşmalı olan kişinin
anlaşma süresi içinde öldürülmesi durumunda diyeti bin dinardır" demiştir.
16228- Şa'bi'den de bu
fetvanın aynısı rivayet edilmiş, ancak içlerinde Mecusi zikredilmemiştir.
16229- Hz. Osman'ın
hadisi konusunda Şafii (bu konuyu kendisiyle konuşan adama) şöyle der:
"Bu, meçhul birinin rivayet ettiği bir hadistir. Şayet sabit değilse
huccet olarak kullanma! Sabit ise de bunda hem lehinde, hem de aleyhinde olan
iki durum ortaya çıkıyor. Bu rivayeti kabul et ki en azından zayıf olmasına
rağmen bu hadise uyduğunu bilelim."
Şafii'nin burada kastı,
adamın kafire karşı Müslüman kişinin öldürülebileceği görüşünden dönmesidir.
16230- Zühri'nin
bildirdiğine göre Ebu Bekr, Ömer ve Osman zamanlarında zımmı olanların diyeti
tam diyetti. Muaviye başa geçince bunlardan ölen kişilere diyetin yarısını
verip, diğer yarısını ise beytülmala koydu.
16231- Şafii der ki:
Adama: "Zühri'nin mürsellerini kabul ediyorsan onun mürsel bir rivayetini
sana karşı huccet olarak getirelim" dediğimde, adam:
"Kimsenin
mürsellerini kabul etmeyiz, Zühri'nin de mürsel rivayetleri çok kötüdür"
karşılığını verdi.
16232- Bunun üzerine
adama şöyle dedim: "Mürsel hadisleri kabul etmiyor ve Zühri'nin
mürsellerini kötü görüyorsun. Bu rivayeti de mürsel olduğuna göre rivayeti iki
yönden reddetmiş oluyorsun."
16233- Sonrasında Şafii,
Zühri'nin rivayetine muhalif olarak İbnu'lMüseyyeb'in Ömer ve Osman'dan olan
rivayetini delil olarak getirir. Adam buna karşılık: "Ama Said b.
el-Müseyyeb'in Ömer'den olan rivayetleri munkatıdır" dedi.
16234- Şafii buna şu
cevabı verdi: "İbnu'l-Müseyyeb, Ömer'i işittiğini söylüyor. Siz de rivayetlerinizde
bunu söylüyorsunuz. İbnu'l-Müseyyeb'in Osman'dan rivayeti de munkatı
değildir."
16235- Beyhaki der ki:
Şafii'nin kastettiği rivayet, sanırım İyas b.
Muaviye'nin şu
rivayetidir: Said b. el-Müseyyeb bana: "Kimlerdensin?" diye sorunca:
"Müzeyneliyim" karşılığını verdim. Bunun üzerine İbnu'l-Müseyyeb:
"Ömer b.
el-Hattab'ın minber üzerinde Nu'man b. Mukarrin'in vefat haberini verdiğini iyi
hatırlıyorum" dedi.
16236- Yahya b. Said
el-Ensari'nin de bildirdiğine göre Hz. Ömer'in verdiği hükümleri en iyi kendisi
bildiği için İbnu'l-Müseyyeb'e: "Ömer'in ravisi" denilirdi.
16237- Malik der ki:
"Bana bildirildiğine göre Abdullah b. Ömer, Said b. el-Müseyyeb'e haber
gönderip yanına çağırır ve ona bazı konularda Ömer'in uygulamaları ile verdiği
hükümleri sorardı."
16238- Şafii der ki:
"Kur'an'da diyet sayı verilmeden genel bir şekilde zikredilmiştir. Diyetin
yüz deve olduğunu söylememiz de Resulullah'ın (Sallallahu aleyhi ve Sellem)
hadislerine dayanmaktadır. Diyetin deve yerine altın ve gümüşle ödenmesi
konusunda Resulullah'tan (Sallallahu aleyhi ve Sellem) bir şey olmasa da bu
uygulamayı Ömer'den alıyoruz. Müslümanın diyetinde deve sayısını Resulullah'tan
(Sallallahu aleyhi ve Sellem) alıyoruz. Gayr-ı müslim olanların diyetinde deve
sayısını da şayet bu konuda Resulullah'tan (Sallallahu aleyhi ve Sellem) gelen
muhalif bir şey yoksa Ömer'den alıyoruz."
16239- Sonrasında Şafii,
mümin birini öldürmekten dolayı köle azat etme konusunda erkek, kadın, köle ve
cinlerin eşit olduğunu, ancak deve sayısı konusunda aralarındaki farkı
zikreder.
16240- Şafii el-Kadım'de
şöyle der: Adama: "Hür müslümanın diyetinin yüz deve olduğuna dair
Resulullah'tan (Sallallahu aleyhi ve Sellem) hadis bulunuyorsa, zımmı olan
kişinin diyetinin bir müslümanın diyeti kadar olduğuna dair Resulullah'tan
(Sallallahu aleyhi ve Sellem) bir hadis var mı?" diye sorduğumda bana
sabit olmayan bir hadis zikretti.
16241- Beyhaki der ki:
Sanırım adam Şafii'ye, Ebu Sa'd el-Bakkal'ın İkrime kanalıyla ibn Abbas'tan
naklettiği hadis: "Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem), Amir
kabilesinden öldürülen kişilerin diyetini hür olan Müslüman kişinin diyeti gibi
saydı. Zira Müslümanlarla aralarında anlaşma vardı" sözüdür.(--- Tirmizi,
diyet (1404) ve Beyhaki, es-Sünenü'l-kübra (8/102).
16242- Bu da Ebu Sa'd
Said b. el-Merzuban el-Bakkal'ın rivayette tek kaldığı hadislerden biridir.
Ancak alimler onun hadislerini huccet kabul etmezler.
16243- Ebu Kurz
el-Fihri'nin de Nafi kanalıyla bildirdiğine göre İbn Ömer: "Resulullah
(Sallallahu aleyhi ve Sellem), zımmı biri için Müslüman birinin diyeti kadar
diyet verdi" demiştir.(--- Beyhaki, es-Sünenü'l-kübra (8/102) ile
es-Sünenü's-suğra (3/247).
16244- Darakutnı der ki:
"Ebu Kurz hadisleri metruk olan biridir. Bunu Nafi'den ondan başka rivayet
eden de olmamıştır."
16245- Medinelilerden,
zımmı kişinin diyetinin müslüman kişinin diyetinin yarısı kadar olduğunu
söyleyenler de, bu konuda Amr b. Şuayb'ın hadisine dayanmışlardır.
16246- Şafii el-Kadım'de
şöyle der: Abdullah b. Amr'ın bildirdiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi
ve Sellem): "Kafir birine karşı mü min biri öldürülmez. (Müslüman biri
tarafindan öldürülen) kafirin diyeti, Müslümanın diyetinin yarısı
kadardır" buyurmuştur.
16247- Şafii der ki:
Iraklılar aynısını Ömer b. Abdilazız'den de rivayet eder ve genelinin görüşü bu
yöndedir.
16248- Beyhaki der ki:
Amr bu hadisi babası kanalıyla dedesinden, o da Resulullah'tan (Sallallahu
aleyhi ve Sellem) rivayet etmiştir.
16249- Hüseyn el-Muallim,
Amr'dan babası kanalıyla dedesinden bildiriyor: "Resulullah (Sallallahu
aleyhi ve Sellem) zamanında diyet altın olarak sekiz yüz dinar, gümüş olarak da
sekiz bin dirhemdi. O zamanlarda Ehl-i Kitab'dan olanların diyeti de, Müslüman
olanların diyetinin yarısı kadardı. Ömer halife olana kadar da diyet bu şekilde
sayıldı.'"1
Sonrasında ravi Ömer'in
develerin fiyatlarının yükselmesi ile ilgili yaptığı konuşmayı zikredip şöyle
devam eder: "Zımmı olanların diyetini ise olduğu gibi bıraktı.
Diğerlerinin diyetine yönelik yaptığı bu artışı zımmı olanların diyetine
yansıtmadı."
"Ehl-i kitabdan
olanların diyeti de Müslüman olanların diyetinin yarısı kadardı" sözünden
kastın, sekiz bin dirhemin yarısı olması muhtemeldir.(--- Beyhaki,
es-Sünenü'l-kübra (8/101), --- Şafii,
el-Ümm (6/105-106).
16250- Bu durumda
zımmınin Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) dönemindeki diyetinin dört
bin dirhem olduğu ortaya çıkar. Hz. Ömer diğer diyetlerin miktarını arttırırken
zımmilerin diyet miktarını arttırmamıştır. -Allah doğrusunu bilir- Ömer,
Müslümanların diyetinin duruma göre değişebileceğini, Ehl-i kitabdan olanların
diyetinin ise sabit olduğunu bilmektedir.
16251- Amr b. Şuayb'ın:
"Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem), Ehl-i kitabdan birini öldüren
her bir müslümanın diyet olarak dört bin dirhem vermesine hükmetti" sözü
de dediğimizi desteklemektedir.(--- Beyhaki, es-Sünenü'l-kübra (8/101).
16252- Süleyman b. Yesar
bildiriyor: Öncekiler MecOsilerin diyetinin sekiz yüz dirhem olduğuna
hükmederlerdi. Yahudi ve Hıristiyanlara gelince kendi aralarındaki öldürmelerde
diyet ne ise müslümanlar tarafından öldürülmeleri durumunda da aynı diyet
ödenirdi.(--- Şafii, el-Ümm (6/105).
16253- Malik'in
tabiundan bazılarına muhalif olması nedeniyle karşılık Şafii bunu irad etmiştir.
16254- Zühri'nin
bildirdiğine göre Said b. el-Müseyyeb: ''Köle'nin diyeti fiyatına göredir''
demiştir.(--- Şafii, el-Ümm (6/104).
Sonraki sayfa için
aşağıdaki link’i kullan: