|
MARİFETU SUNEN VE’L-ASAR |
ALIŞVERİŞ |
ANA SAYFA Kur’an Hadis Sözlük Biyografi
Kazancın Riski
Üstlenen Kişiye Ait Olması, Kusurlu Malın İadesi İle İlgili Hususlar
11349- Hz. Aişe
bildiriyor: "Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) kazancın, riski
üstlenen kişiye ait olacağına hükmetti."(-- Şafii, Müsned (2/ 144); Beyhaki,
es-Sünenü'l-kübra (5/321) ve Hakim, Müstedrek (2/15).
11350- Hz. Aişe'nin
bildirdiğine göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Kazanç) riski
üstlenen kişiye aittir'' buyurmuştur.(--- Beyhaki, es-Sünenü'l-kübra (5/321).
11351- Ebu Abdillah'ın
rivayetine göre Şafii şöyle demiştir: Bildiğim kadarıyla, hatta emin bir
şekilde diyebilirim ki bu hadisi açıklamaya çalışan her bir müslüman, birinin
bir köle satın alıp çalıştırdığını, daha sonra kölede bir kusur olduğunu
görünce Resulullah'ın (Sallallahu aleyhi ve Sellem) huzurunda eski sahibiyle
davalaştığını, satıcının: "Ama onu çalıştırıp para kazandı" itirazı
üzerine Resulullah'ın (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Kazanç onun
sorumluluğunu üstleneli kişinindir'' buyurduğunu zikretmiştir.
11352- Müslim b. Halid
de bunu Şafii'nin dediği gibi rivayet etmiştir. Bu rivayete göre Aişe şöyle
demiştir: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) zamanında adamın biri bir
köle satın almış ve yanındayken bir süre çalıştırdıktan sonra da kusuru
olduğunu öğrenmişti. Köleyi sahibine iade edince eski sahibi onu Resulullah'a
(Sallallahu aleyhi ve Sellem) dava etti. Eski sahibi: "Ey Allah'ın Resulü!
Ama uzun bir zamandır köleyi çalıştırıp para kazanıyordu" deyince,
Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Kazandığı para onun
sorumluluğunu üstlenen kişinindir'' buyurdu.
Ebu Davud, Sünen'de
başka bir kanalla Müslim b. Halid'den rivayet etmiştir.(--- Ebu Davud, buyu'
(3510), Tirmizi, buyu' (1286) ve ibnMace, ticaret (2243).
11353- Yahya b. Main,
Müslim b. Halid'i güvenilir bulmuştur. Abbas b. Muhammed şöyle der: Yahya b.
Main'e, Müslim b. Halid ez-Zend'yi sorduğumda: "Güvenilir biridir"
dedi.
11354- Darimi de ondan
naklen aynı şeyi söylemiştir.
11356-11355- Ömer b. Ali
el-Mukaddemı bunu Hişam'dan, o da babasından, o da Aişe'den rivayet ederek
mutabaat etmiştir. Bu rivayete göre Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem):
"Kazanç, riski üstlenen kişiye aittir" buyurmuştur. (--- Darekutni,
Sünen (3/83).
11357- Ebu İsa et-Tirmizi
de bunu Ebu Seleme Yahya b. Halef el-Basri'den rivayet etmiştir. Hadisi
Muhammed b. İsmail el-Buhari'ye zikredince de Buhari beğenir gibi olmuştur.
11358- Ebu Davud'un
bildirdiğine göre Kuteybe şöyle demiştir: "Bu hadis benim kitabımda ve
kendi el yazımla ''Cerır b. Abdilhamıd - Hişam b. Urve'' kanalıyla rivayet
edilmiştir."
11359- Mahled b. Hufat
anlatıyor: Bir köle satın almış ve yanımda bir süre çalıştırdıktan sonra
kusurlu olduğunu öğrenmiştim. Davayı Ömer b. Abdilazız'e taşıdığımda köleyi kazancıyla
birlikte iade etmeme hükmetti. Urve b. ez-Zübeyr'e gelip bunu bildirdiğimde:
"Akşam yanına gider ve Aişe'nin bana bildirdiğine göre Resulullah'ın
(Sallallahu aleyhi ve Sellem) böylesi bir olayda kölenin elde ettiği kazancın
onun sorumluluğunu üstlenen kişiye ait olacağına hükmettiğini söylerim"
dedi.
Ancak ben erken davranıp
Ömer'e gittim ve Urve'nin Aişe kanalıyla Resulullah'tan (Sallallahu aleyhi ve
Sellem) bana aktardığını ona bildirdim. Ömer: "Allah da biliyor ki bugüne
kadar verdiğim her bir hükümde sadece hakkı ortaya çıkarmayı hedefledim. Madem
bu konuda bana Resulullah'tan (Sallallahu aleyhi ve Sellem) bir sünnet
aktardın, ben de bu konuda Ömer'in (benim) verdiği hükmü bırakıp Resulullah'ın
(Sallallahu aleyhi ve Sellem) sünnetini uyguluyorum" dedi. Urve akşam
vakti yanına gittiğinde de daha önce kölenin eski sahibine vermem gereken
kazancın bende kalmasına hükmetti.(--- Şafii, Müsned (2/144).
11360- Beyhaki der ki:
Mana olarak aynısını Ebu Davud et-Tayalisı, İbn Ebi Zi'b'den rivayet etmiştir.
Ancak Şafii'nin rivayeti daha detaylıdır.
11361- Ebu Abdillah'ın
rivayetine göre Şafii şöyle demiştir: Buradan anlıyoruz ki kölenin satışa
dahilolmayan kazancı onun bedelinin bir parçasıdır ve müşterinin
mülkiyetindedir. Zira bu köle müşteri de iken ölmesi durumunda onun malıyken
ölmüş olur. Resulullah'ın (Sallallahu aleyhi ve Sellem) bu kazancın müşteriye
ait olduğuna hükmetmesi onun mülkiyeti ve sorumluluğundayken kazanılmasından
dolayıdır. Müşterinin mülkiyeti ve sorumluluğunda iken ortaya çıkan olan
hurmalar, koyunların sütü ve yünü, cariyenin çocukları için de aynı durum söz
konusudur. Dul cariyeyle' ilişkiye girme ve onun hizmetinden faydalanma da aynı
şekildedir. Böylesi bir cariyeyle ilişkiye girme ve benzeri konularda buna
muhalif olanlar da bu konuda Hz. Ali'nin hadisine dayanmışlar ve onun bu
rivayetini bize zikretmişlerdir.
11362- Şafii der ki:
Hadisi bize zikredene: "Ali'den geldiği sabit mi?" diye sordum. Orada
bulunan hadis alimlerinden bazıları: "Hayır!" dediler.
11363- Adam:
"Böylesi bir cariyenin bedelinin onda biriyle birlikte iade edilmesi
konusunda Ömer'den de rivayet gelmiştir" dedi.
11364- Adama:
"Ömer'den geldiği sabit mi?" diye sorduğumda orada bulunanlardan
bazıları: "Hayır!" karşılığını verdiler. Bunun üzerine: "Sabit
olmayan bir şeyi nasıl huccet olarak getirirsin? Oysa Ömer bunu söylemiş olsa
dahi sen ona muhalefet ediyorsun!" dedim.
11365- Beyhaki der ki:
Söz konusu rivayet Ali b. Hüseyn'den gelmiştir. Ali b. Hüseyn'in bildirdiğine
göre hastalıklı bir cariye satın alan ancak cariyeyle ilişkiye girdikten sonra
hastalığının farkına varan kişi hakkında Hz. Ali:
"Cariye adamda
kalır. Eski sahibi de sağılıklı cariye ile hastalıklı cariye arasındaki fiyat
farkını sattığı adama öder. Ancak yeni sahibi henüz onunla ilişkiye girmemişse
cariyeyi iade eder" dedi.(--- Beyhaki, es-Sünenü'l-kübra (5/322).
11366- Ali b. Hüseyn ile
dedesi Hz. Ali arasında kopukluk vardır. Arada babası zikredilerek mevsul
olarak da rivayet edilmiştir, ancak mahfuz değildir. Sevrl, Yahya el-Kattan ve Hafs
b. Giyas da bunu Cafer'den mürsel olarak rivayet etmişlerdir. Cüveybir bunu
Dahhak kanalıyla da Ali'den rivayet etmiştir, ancak munkatı bir rivayettir.
Cüveybir de huccet biri değildir.
11367- Hz. Ömer'in söz
konusu hadisini de Gıbir el-Cu'fı, Amir'den rivayet etmiştir. Amir'in
bildirdiğine göre Hz. Ömer: "Böylesi bir durumda cariye alınırken dul ise
verdiği paranın yirmide biri kesilerek parasını alır ve cariyeyi sahibine
verir. Bakire ise verdiği paranın onda biri kesilerek parasını alır ve cariyeyi
sahibine verir" demiştir.(--- Beyhaki, es-Sünenü'l-kübra (5/322).
11368- Ebu Seleme
bildiriyor: "Abdurrahman b. Avf, Asım b. Adiy'den bir cariye satın aldı.
Ancak cariyenin kocasının bulunduğu kendisine haber edilince onu iade
etti.''(--- Şafii, Müsned (2/17) ve Beyhaki, es-Sünenü'l-kübra (5/323).
Sonraki sayfa için
aşağıdaki link’i kullan:
Satılan Kölenin
Malına Yönelik Şart Koşma