MARİFETU SUNEN VE’L-ASAR

ZEKAT

ANA SAYFA Kur’an Hadis Sözlük Biyografi

Zekat Oranının Belirlenmesi

7851- Müsenna b. Enes veya filan b. Enes bildiriyor: Enes b. Malik: "Bu, zekat (oranlarını açıklayan yazı) dır" dedi ve şöyle devam etti: "Bismillahirrahmanirrahim. Bu, Allah'ın, Resulü'ne ve Resulullah'ın (Sallallahu aleyhi ve Sellem), Müslümanlara takdir ettiği zekat oranlarını açıklayan mektuptur. Bu oranlar dahilinde herkes kendisinden istenilen miktarı versin. Hiç kimse bu oranların üstünde istenilen bir şeyi vermesin. Yirmi dört ve daha az olan develerde her beş deve için zekat olarak bir koyun vardır. Yirmi beş deveden otuz beş deveye kadar da iki yaşına basmış bir dişi deve verilir. Hayvanlar içinde vermek için iki yaşına basmış dişi deve yoksa üç yaşına basmış bir erkek deve verilir. Otuz altı deveden kırk beş deveye kadar üç yaşına girmiş bir dişi deve verilir. Kırk altı deveden altmış deveye kadar da dört yaşına girmiş gebe bir deve verilir. Altmış bir deveden yetmiş beş deveye kadar da beş yaşına girmiş bir dişi deve verilir. Yetmiş altı deveden doksan deveye kadar üç yaşına girmiş iki dişi deve verilir. Doksan bir deveden yüz yirmi deveye kadar da dört yaşına girmiş olan iki gebe deve verilir. Yüz yirmiden daha yukarısı için de her kırk deve için üç yaşına girmiş bir dişi deve, her elli deve için de dört yaşına girmiş bir dişi deve verilir.

Beş yaşına girmiş bir dişi deve vermesi gereken, ancak hayvanları içinde böylesi bir devesi olmayan ve yanında dört yaşına girmiş bir dişi devesi bulunandan bu kabul edilir, yanında da kendisinden kolayına gelecek şekilde iki koyun veya yirmi dirhem alınır. Dört yaşına girmiş bir dişi deve vermesi gereken ancak hayvanları içinde sadece beş yaşına basmış dişi devesi olan kişi beş yaşına basmış deve verir ve karşılığında zekat memuru aradaki fark için kendisine yirmi dirhem veya iki koyun verir." (--- Buhari, zekat (1448,1453,1454).

7852- Şafii der ki: "Hammad b. Seleme'nin Sumame b. Abdillah b. Enes kanalıyla Enes'ten olan rivayeti bu hadisi güçlü kılarak buna ve İbn Ömer kanalıyla gelen hadise itimat edilmesini sağlamıştır."

7853- Enes b. Malik, Allah Resulü'nden (Sallallahu aleyhi ve Sellem) mana olarak söz konusu hadisin aynısını rivayet etmiştir. Ancak ben bu rivayette: "Kendisine yirmi dirhem veya iki koyun verilir" lafzını ve: ''Eğer kolayına gelirse" lafzını hatırlamıyorum.

7854- Sanırım Hammad b. Seleme, Enes'ten olan rivayetinde: "Ebu Bekr es-Sıddık, bana Resulullah'tan (Sallallahu aleyhi ve Sellem) aldığı zekat oranlarını belirleyen bir mektup verdi" demiş ve anlattığım manada bir hadis zikretmiştir.(--- Şafii, el-Ümm (2/4).

7855- Beyhaki der ki: "Hammad b. Seleme'nin Sumame b. Abdillah kanalıyla Enes b. Malik'ten olan rivayeti sahih mevsuldür. Bazı raviler bunu bir sonraki hadiste olduğu gibi muhtasar olarak zikretmiştir."

7856- Hammad b. Seleme der ki: Sumame b. Abdillah b. Enes'ten bir mektup aldım. O bu mektubun, Ebu Bekr es-Sıddık'in, Enes'e yazmış olduğu mektup olduğunu söyledi. Mektubun üzerinde Resulullah'ın (Sallallahu aleyhi ve Sellem) mührü vardı. Kendisini zekat memuru olarak gönderdiği zaman bunu ona yazmıştı." Sonrasında ravi söz konusu hadisi zikretti.

7857- Rivayetleri iyi bilen bir kişi bu konuda şöyle dedi: "Bu, munkati' bir hadistir. Siz de munkati' bir hadisi sabit hadis saymamaktasınız. Abdullah b. el-Müsenna bunu Sumame kanalıyla Enes'ten mevsul olarak rivayet etmiştir. Yine siz Abdullah b. el-Müsenna'yı huccet biri saymamaktasınız" demiştir. Ancak kendisine Yunus b. Muhammed b. el-Müeddib'in bunu Hammad b. Seleme'den: "Ben bu mektubu Sumame b. Abdillah b. Enes b. Malik'ten aldım. Enes b. Malik'in bildirdiğine göre Ebu Bekr (kendisini zekat toplamak üzere Bahreyn'e gönderdiğinde) ona şöyle yazmıştır" şeklinde rivayet ettiği bildirilmemiştir.

Biz de bunu Sünen kitabında rivayet ettik.(--- Beyhaki, es-Sünenü'l-kübra (4/86).

7858- Sureye b. en-Nu'man, "Hammad b. Seleme - Sumame b. Abdillah - Enes b. Malik kanalıyla: "Ebu Bekr es-Sıddık: ''Bu, Hz. Peygamber'in (Sallallahu aleyhi ve Sellem), Müslümanlara takdir ettiği zekat oranlarını açıklayan mektuptur'' dedi" şeklinde söz konusu hadisi zikretmiştir.

7859- İbnu'l-Münzir bunu huccet sayarak kitabında rivayet etmiştir.

7860-7861- Nadr b. Şumeyl bunu Hammad b. Seleme kanalıyla: "Biz bu mektubu Sumame b. Abdillah b. Enes'ten aldık. O, bunu Enes b. Malik'ten naklederek Resulullah'ın (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şöyle buyurduğunu anlatmaktadır" lafzıyla rivayet etmiştir.

7862- Ebu Abdirrahman es-Sülemi'nin bana naklettiği üzere Ebu'!-Hasan Ali b. Ömer ed-Darakutni, hadis hakkında: "İsnadı sahihtir ve hepsi güvenilir kişilerdir" dedi.(--- Darakutni, Sünen (2/116).

7863- Beyhaki der ki: "Hadisçilerden ve alimlerinden Buhari gibi ravileri derinlemesine inceleyen birini bilmiyoruz. Çünkü Buhari hadisçileri ve illetli hadisleri çok iyi bilmektedir. O bu konuda Abdullah b. el-Müsenna el-Ensari'nin, Sumame b. Enes'ten olan rivayetine itİmat etmiş ve hadisin sahih olduğuna dair birçok şahidin bulunmasından dolayı bunu Sahih)de Muhammed b. Abdillah el-Müsenna kanalıyla babasından tahric etmiştir."

7864- Sumame b. Abdillah b. Enes b. Malik bildiriyor: Ebu Bekr es-Sıddik (halife olduğu zaman) Enes b. Malik'i, (zekat toplamak üzere) Bahreyn'e gönderdi ve ona şöyle bir mektup yazdı: "Bismillahirrahmanirrahim. Bu, Allah'ını Resulü'ne ve Resulullah'ın (Sallallahu aleyhi ve Sellem) Müslümanlara takdir ettiği zekat oranlarını açıklayan mektuptur. Bu oranlar dahilinde herkes kendisinden istenilen miktarı versin. Hiç kimse bu oranların üstünde istenilen bir şeyi vermesin." Sonrasında ravi söz konusu hadisi Müsenna b. Enes'in hadisi yönünde zikretti.(--- Buhari, zekat (1454).

7865- Abdullah b. el-Müsenna'nın hadisinde şu ekleme de bulunmaktadır:

"Dört yaşına girmiş bir dişi deve vermesi gereken) ancak hayvanları içinde böylesi bir devesi olmayan) yanında üç yaşına girmiş bir dişi devesi bulunandan bu kabul edilir ve yanında kendisinden iki koyun veya yirmi dirhem alınır. Üç yaşına girmiş bir dişi deve vermesi gereken ancak hayvanları içinde sadece dört yaşına basmış dişi develeri olan kişi dört yaşına basmış deve verir ve karşılığında zekat memuru aradaki fark için kendisine yirmi dirhem veya iki koyun verir. İki yaşını bitirip üç yaşına girmiş bir dişi deve vermesi gereken ancak hayvanları içinde böylesi bir devesi olmayan kişi, varsa bir yaşını bitirip iki yaşına girmiş bir dişi deve ile birlikte iki koyun veya yirmi dirhem verir.'' Yine bu hadiste koyunların zekatını da zikretmiştir. İnşaallah Hammad b. Seleme'nin hadisinde zikredilecektir. Abdullah b. el-Müsenna her iki hadisinde: ''Kolayına gelecek şekilde'' lafzını zikretmiştir. Hammad da her iki rivayetinde bu lafzı zikretmiştir.

Buhari, Sahıh)de el-Ensar! kanalıyla tahric etmiştir.

7866- Sumame bildiriyor: Ebu Bekr es-Sıdd!k halife olduğu zaman Enes'i (zekat toplamak üzere) Bahreyn'e gönderdi ve ona bu mektubu yazıp Allah Resulü'nün (Sallallahu aleyhi ve Sellem) yüzüğü ile mühürledi. Yüzüğün üzerindeki nakış üç satırlıktı. Bir satırında "Muhammed", diğer satırında "Resul", üçüncü satırında da "Allah" yazılıydı.

7867- Buhari, Sahih)de el-Ensar! kanalıyla rivayet etmiş ve: "Ahmed b. Hanbel, el-Ensar! kanalıyla bana bir ziyade de bulunarak yüzük hakkında başka bir kıssa zikretti" demiştir. (--- Buhari, libas (5878).

7868- İbn Tavus der ki: "Hakkında vahiy inerek Resulullah'ın (Sallallahu aleyhi ve Sellem) kendisinde diyet ve zekat oranlarını belirttiği mektup babamın yanındadır."(--- Şafii, el-Ümm (2/4) ve İbn Sa'd, Tabakat (S/393).

7869- Ebu Said'in rivayetinde Şafii: "İnşaallah bu, İbn Tavus'un rivayet ettiği ve Enes'in kavlinin açıklamasını yaptığı gibidir" demiştir.(--- Şafii, el-Ümm (2/4, 5).

7870- "Enes'in hadisi Hammad b. Seleme ve başkası kanalıyla Resulullah'tan (Sallallahu aleyhi ve Sellem) gelen sabit bir hadistir. Bizim de bu konudaki görüşümüz budur.''(--- Şafii, el-Ümm (2/5).

7871- Abdullah b. Ömer der ki: "Bu (mektup) sadaka oranını belirten mektuptur. Yirmi beşten az olan develerde her beş deve için zekat olarak bir koyun vardır. Yirmi beş deveden otuz beş deveye kadar da iki yaşına basmış bir dişi deve verilir. Eğer iki yaşına basmış deve yok ise üç yaşına basmış erkek bir deve verilir. Otuz altı deveden kırk beş deveye kadar üç yaşına girmiş bir dişi deve verilir. Kırk altı deveden altmış deveye kadar da dört yaşına girmiş gebe bir deve verilir. Altmış bir deveden yetmiş beş deveye kadar da beş yaşına girmiş bir dişi deve verilir. Yetmiş altı deveden doksan deveye kadar üç yaşına girmiş iki dişi deve verilir. Doksan bir deveden yüz yirmi deveye kadar da dört yaşına girmiş iki gebe deve verilir. Yüz yirmiden daha yukarısı için de her kırk deve için üç yaşına girmiş bir dişi deve, her elli deve için de dört yaşına girmiş bir dişi deve verilir.

Meralarda otlatılan koyunlara gelince, kırk koyundan yüz yirmi koyuna kadar zekat olarak bir koyun verilir. Yüz yirmi birden iki yüz koyuna kadar da iki koyun verilir. İki yüz birden üç yüz koyuna kadar üç koyun verilir. Bunun üstündeki her yüz koyun için de zekat olarak bir koyun verilir. Zekat olarak alınacak koyunlar yaşlı veya kusurlu olmamalıdır. Aynı şekilde zekat memuru kabul etmedikten sonra teke de alınmaz. Zekat (artar veya eksilir) korkusuyla ayrı ayrı hayvanlar bir araya getirilemeyeceği gibi sürü de parçalara bölünmemelidir. Hayvanları karışık olan ortaklardan alınan zekatta ortaklar bunu hisselerine göre hesaplarlar.

Kişi beş ukiyye gümüşü olması halinde kırkta bir zekat verir.(--- Şafii, el-Ümm (2/S), Abdurrezzak, Musannef( 4/8) ve Beyhaki, es-Sünenü'l-kübra (4/87).

7872- Bu, Ömer b. el-Hattab'ın mektubunun bir nüshasıdır. Kendisi buna göre amel ederdi."

7873- Şafii der ki: "Genelolarak bizim de görüşümüz budur."

7874- Şafii der ki: İlim ehlinden güvenilir bir kişi bana "Süfyan b. Hüseyn - Zühri - Salim b. Abdillah b. Ömer - Abdullah" kanalıyla Allah Resulü'nden (Sallallahu aleyhi ve Sellem) aynısını nakletti. Ancak Süfyan b. Hüseyn'in develerin zekatı hakkındaki hadisinde kendisi ve Allah Resulü (Sallallahu aleyhi ve Sellem) arasında İbn Ömer'i zikredip zikretmediğini ve bu manaya muhalif rivayette bulunup bulunmadığını bilmiyorum. Şüphe etmeksizin bildiğim kadarıyla hadisinde ayrı ayrı olup bir araya getirilmiş koyunların zekatı ve gümüşün zekatını bu şekilde zikretti. Ancak ben sadece develerin zekatı hakkında olan kısmı hıfzettim.

7875- Beyhaki der ki: "Ebu Davud, Sünen'de tahric etmiştir."

7876- Salim, babasından bildiriyor: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) zekatlarla ilgili bir mektup yazdırdı ve vefat edene kadar onu zekat memurlarına vermeyip kılıcının kınına koydu. Hz. Peygamber (Sallallahu aleyhi ve Sellem) vefat edince Ebu Bekr vefatına kadar o mektubu uyguladı. Ömer de vefat edene kadar onları uyguladı.

Mektubun içeriği şöyleydi: ''Beş devede zekat olarak bir koyun vardır ... '' Sonrasında ravi, Nati'nin İbn Ömer kanalıyla develerin ve ayrı ayrı olup bir araya getirilmiş koyunların zekatı hakkındaki hadisini rivayet etti. Ancak rivayetinde tekeyi ve: "Meralarda otlatılan'' lafzını zikretmediği gibi:

"Hayvanlar içinde vermek için iki yaşına basmış dişi deve yoksa üç yaşına basmış bir erkek deve verilir'' lafzın! da zikretmemiştir.(--- Ebu Davud, zekat (ı568).

7877- Süfyan b. Hüseyn bunu isnadıyla: "Hayvanlar içinde vermek için iki yaşına basmış dişi deve yoksa üç yaşına basmış bir erkek deve verilir'' lafzıyla aynı manada rİvayet etmiştir.(--- Ebu Davud, zekat (1569).

7878- Zühri der ki: "Salim, bana, Resulullah'ın (Sallallahu aleyhi ve Sellem) zekat hakkında vefat etmeden önce yazmış olduğu mektubu okudu." Sanırım Salim onu okumuş, babası kanalıyla Allah Resulü'ne (Sallallahu aleyhi ve Sellem) isnad etmiş, Süleyman b. Kesir ve Süfyan b. Hüseyn de bunu ondan hıfzetmiştir.

7879-7880- İbn Şihab ez-Zühri der ki: "Bu mektup Resulullah'ın (Sallallahu aleyhi ve Sellem) zekat hakkında yazdığı mektubun nüshasıdır ve Ömer b. el-Hattab'ın ailesinin yanında bulunmaktadır." İbn Şihab der ki: "Salim b. Abdillah b. Ömer bana bu mektubu okudu ve onu olduğu gibi anladım. Ömer b. Abdilazız, Abdullah b. Abdillah b. Ömer'den ve Salim b. Abdillah b. Ömer'den bir nüshasını yazmıştır." Sonrasında ravi söz konusu hadisi zikredip şöyle devam etti: "Yüz yirmi birden yüz yirmi dokuza kadar üç yaşına girmiş üç dişi deve verilir. Yüz otuz deveden yüz otuz dokuza kadar dört yaşına girmiş bir dişi deve ve üç yaşına girmiş bir dişi deve verilir. Yüz kırk deveden yüz kırk dokuz deveye kadar dört yaşına girmiş iki dişi deve ve üç yaşına girmiş bir dişi deve verilir. Yüz elli deveden yüz elli dokuz deveye kadar dört yaşına girmiş üç dişi deve verilir. Yüz altmış deveden yüz altmış dokuz deveye kadar üç yaşına girmiş dört dişi deve verilir. Yüz yetmiş deveden yüz yetmiş dokuz deveye kadar dört yaşına girmiş bir dişi deve ve üç yaşına girmiş üç dişi deve verilir. Yüz seksen deveden yüz seksen dokuz deveye kadar dört yaşına girmiş iki dişi deve ve üç yaşına girmiş iki dişi deve verilir. Yüz doksan deveden yüz doksan dokuz deveye kadar dört yaşına girmiş üç dişi deve ve üç yaşına girmiş bir dişi deve verilir. İki yüz deve olduğunda dört yaşına girmiş dört dişi deve veya üç yaşına girmiş beş dişi deve verilir. Yazmış olduğumuz şartlara göre ikisinden hangisini bulursan onu alırsın. Meralarda otlatılan koyunlara gelince." Sonrasında ravi hadisi Süfyan b. Hüseyn'in hadisi yönünde zikretti. Hadisinde: "Zekat olarak alınacak koyunlar yaşlı veya kusurlu olmamalıdır. Aynı şekilde zekat memuru kabul etmedikten sonra teke de alınmaz" lafzını da zikretmiştir.(--- Ebu Davud, zekat (1570), Tirmizi, zekat (62ı), İbn Ebi Şeybe, Musannef (3/9), Beyhaki, es-Sünenü'l-Kübra (4/88), Ahmed, Müsned (2/14,15) ve Hakim, Müstedrek (1/392).

7881- Ebu'r-Rical Muhammed b. Abdirrahman el-Ensar'ı bildiriyor: "Ömer b. Abdilazız halife olduğu zaman Resulullah'ın (Sallallahu aleyhi ve Sellem) zekat hakkındaki mektubunu bulması için birini Medine'ye gönderdi. Allah Resulü'nün (Sallallahu aleyhi ve Sellem) zekat hakkında Amr b. Hazm'a yaz(dır)mış olduğu mektup, Amr b. Hazm'ın ailesinin yanında bulundu. Yine Ömer'in memurlarına yazdığı mektup Ömer b. el-Hattab'ın ailesinin yanında bulundu. Allah Resulü'nün (Sallallahu aleyhi ve Sellem) zekat hakkında Amr b. Hazm'a yaz(dır)mış olduğu mektubun aynısıydı. Bunun üzerine kendisi için de bir nüsha yazıldı."

Sonrasında ravi Yunus b. Yezid kanalıyla İbn Şihab'dan rivayet ettiğimiz hadisin aynısını aktarmıştır. Ancak rivayetinde: "Yüz yirmi deveyi geçtiği zaman üç yaşına girmiş üç dişi deve verilir" demiştir.(--- Ebu Ubeyd, el-Emval (358, 359), Beyhaki, es-Sünenü'l-kübra (4/91, 92) ve Nesai, Sünen (8/59).

7882- Ebu Bekr b. Muhammed b. Amr b. Hazm, babası kanalıyla dedesinden bildiriyor: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem), Yemen halkına develerin ve koyunların zekat oranlarını bildiren bir mektup yazdı. Mektubun içeriği mana olarak Süfyan b. Hüseyn'in rivayeti gibidir. Ayrıca bu mektupta sığırların, gümüşün ve altının zekatını da zikretmiştir.(--- Nesai (4853) ve Heyseml, Mecma'uz-Zevaid (3/71).

7883- Hafızlardan bazı kimseler Süleyman b. Davud el-Havlani'ye övgüde bulunmuştur. Bunlardan bazıları Ahmed b. Hanbel, Ebu Zur'a er-Razı, Ebu Hatim er-Razı, Osman b. Said ed-Darimi ve Ebu Ahmed b. Adiy el-Hafız'dır.

7884- Bu hadis bunu mürselolarak rivayet edenlerin rivayetine ile Enes b. Malik ve başkası kanalıyla mevsul olarak rivayet edilen rivayete muvafıktır.

7885- Hammad b. Seleme der ki: Kays b. Sa'd'a: "Bana Muhammed b.

Amr b. Hazm'ın mektubunu(n bir nüshasını) yaz" dediğimde onu bir kağıda yazdı ve bana getirdi. Allah Resulü'nün (Sallallahu aleyhi ve Sellem) bunu dedesi Amr b. Hazm'a yazdırdığını ve develerin zekatı hakkında olduğunu söyledi. Onu okuduğumda şöyle yazıldığını gördüm: "Doksan deve olduğu zaman yüz yirmi deveye kadar dört yaşına girmiş iki gebe deve verilir. Yüz yirmi deveden sonra da zekat olarak her elli deve için dört yaşına girmiş bir dişi deve verilir. Daha fazla olması durumunda da öncekilere oranla verilir. Yirmi beşten az olan develerde zekat olarak her beş deve için bir koyun verilir."

7886- Kays b. Sa'd ile Allah Resulü (Sallallahu aleyhi ve Sellem) arasında kopukluk olduğu için munkati bir hadistir.

7887- Ebu Davud, Merasil'de bunu Musa b. İsmail kanalıyla şöyle rivayet etmiştir: Hammad der ki: "Kays b. Sa'd'a: ''Bana Muhammed b. Amr b. Hazm'ın mektubunu(n bir nüshasını) al'' dediğimde bana bir mektup verdi. Onu Ebu Bekr b. Muhammed b. Amr b. Hazm'dan aldığını ve Allah Resulü'nün (Sallallahu aleyhi ve Sellem) bunu dedesine yazdırdığını söyledi. Onu okuduğumda onda şöyle şöyle yazılı olduğunu gördüm."

7888- Ebu Bekr b. Ebi Hazm ile Allah Resulü (Sallallahu aleyhi ve Sellem) arasında kopukluk olduğu için munkati bir hadistir. Kays b. Sa'd bunu bir kitaptan okumuştur, birinden işitmiş değildir. Hammad b. Seleme de bunu bir kitaptan okumuştur ve birinden işitmiş değildir.

7889- Yahya b. Said el-Kattan gibi hafızlar ve başkaları Hammad'ın Kays b.

Sa'd kanalıyla olan rivayetini zayıf görmektedir. Ahmed b. Hanbel de onun illetini dile getirirdi.

7890- Abdullah b. Ahmed (b. Hanbel)'in bildirdiğine göre babası şöyle demiştir: "Hammad b. Seleme, Kays b. Sa'd'dan aldığı mektubu kaybetti. O da bunu ezberinde kaldığı kadarıyla bu şekilde anlatmaktaydı." Yani Kays b. Sa'd kanalıyla olan rivayetinde çok hata etmesinin sebebi işte budur. (--- İbn Adiy, el-Kamil (2/670).

7891- Hammad b. Seleme der ki: Haccac el-Ahval, benden Kays'ın mektubunu geri vermek üzere almıştı. Mekke'ye gittiğinde: "Onu kaybettim" dedi.

7892- Ali b. el-Medını der ki: Hammad b. Seleme, Kays b. Sa'd'dan aldığı mektubu Mekke yolunda kaybetti. O da bunu ezberinde tuttu.''(--- el-Fesevi, el-Ma'rifetu ve't-tarih (2/lS3).

7893- Beyhaki der ki: "Abdullah b. Ebi Bekr b. Muhammed b. Amr b. Hazm'ın bunu babası kanalıyla dedesinden bunun hilafına rivayet etmesi, Ebu'r-Rical Muhammed b. Abdirrahman el-Ensari'nin de bunun hilafına rivayette bulunması, hıfzının kuvvetli olmasıyla birlikte Zühri'nin bunu Süleyman b. Davud el-Havlani'den mevsul olarak rivayet etmesi ve başkasının bunu mürselolarak rivayet etmesi, bu hadisin hatalı olduğuna delalet etmektedir."

7894- Hammad'ın Kays b. Sa'd'dan olan rivayeti mürsel ise birçok kişi kendisine muhalefet etmiştir. Bunlar arasında Ebu'r-Rical Muhammed b. Abdirrahman el-Ensari de vardır. Mektup Medine'de idi ve miras olarak geride kalanlara bırakılıyordu. Onda buldukları şeyleri haber verdiklerinde, Ömer b. Abdilazız kendisi için bir nüsha yazılmasını emretti. Ancak yazılan nüshanın Hammad'ın Kays b. Sa'd'dan olan rivayetine muhalif olduğunu gördü. Ömer b. el-Hattab'ın ailesinin yanında bulunan mektuba, Süfyan b. Hüseyn'in mevsul olarak rivayet ettiği hadise ve Sumame b. Abdillah'ın mevsul olarak rivayet ettiği hadise de muvafık olduğunu gördü. Bütün bunlar da tek olarak rivayet edilen diğer rivayetlerin hatalı olduğuna delalet etmektedir. Yani bunun dışında bir hadisle amel etmek daha uygundur.

7895- Husayf el-Cezeri'nin, Ebu Ubeyde ve Ziyad b. Ebi Meryem kanalıyla Abdullah b. Mes'ud'dan olan rivayeti şöyledir: "Yüz yirmi koyun olduğu zaman her elli koyun için bir koyun verilir. Develerde ise yirmi beş ve fazlası için zekat vardır. (Yüz yirmiden) daha yukarısı için de her elli deve için de dört yaşına girmiş bir dişi deve verilir."

7896- Bu kendileri (Ebu Ubeyde ile Ziyad b. Ebi Meryem) ve Abdullah b. Mes'ud arasında mevkuf ve munkati bir hadistir. Husayf el-Cezerı huccet biri değildir.

7897- Bunu huccet saymayı caiz gören kişinin Abdullah b. el-Müsenna, Abdullah b. Ebi Bekr ve Süleyman b. Davud el-Havlanı hakkında konuşması hiç uygun değildir. Abdullah b. Ebi Bekr, Medine ehli fakihlerinden ve üstatlarındandır. Buhari ve Müslim mevsul olarak rivayet ettiği hadisini huccet saymakta ittifak etmiştir.

7898- Abdullah b. el-Müsenna, Ensar'ın çocuklarındandır ve ilimde meşhur birisidir. Buhari bu hadisin aynısı ile kendisini (Abdullah b. el-Müsenna'yı) huccet saymıştır.

7899- Hafızlardan bir grup Süleyman b. Davud el-Havlanı hakkında övgüde bulunmuştur ve kendisi münker bir şey rivayet etmemiştir.

7900- Zühri'nin yanında Amr b. Hazm'ın mektubu bulunuyor olabilir. Sonrada Ömer b. Abdilazız'in iki mektubun yazılmasını emrettiği gibi Ömer'in ailesinin yanındaki ve diğer mektupta olduğu gibi ikisini bir nüsha olarak yazmış olabilir. Böylesi bir hadis te reddedilmez. Doğruya Allah'ın sayesinde ulaşılır.

7901- Asım b. Damra yüz yirmi deveden daha fazla olması durumunda Hz. Ali'nin şöyle dediğini bildirmiştir: "Zekat alımına sıfırdan bir daha başlanır. Develer daha fazla olduğunda her elli devede dört yaşına girmiş dişi bir deve verilir."

7902- Başka bir rivayette: "Daha fazla olması durumunda da öncekilere oranla verilir" şeklindedir.(--- Beyhaki, es-Sünenü'l-kübra (4/92).

7903- MansOr kanalıyla İbrahım'den aynısı rivayet edilmiştir.(--- Beyhaki, es-Sünenü'l-kübra (4/93).

7904- Şafii, el-Kadim'de şöyle demiştir: "Bunu Hz. Ali'den rivayet eden kişi meçhOldür. Bu mechul kişiden rivayette bulunan ravilerin çoğu da bunu hatalı olarak rivayet ettiğini ve bunun (zekatı daha önceki orana kıyasla verilir ifadesinin) hadislerinde olmadığını söylemektedir.

7905- Beyhaki der ki: Yahya b. Main, Yahya b. Said'in, Süfyan'dan olan bu rivayetini münker saymış ve: "Bu, hatalıdır. Sahih olan MansOr'un İbrahım'den kendi kavli olan rivayetidir" demiştir.

7906- Beyhaki der ki: "Şafii, başka bir yerde birinin bunu Şu'be kanalıyla Ebu İshak'tan buna muhalif bir şekilde rivayet etmesini ve Allah Resulü'nden (Sallallahu aleyhi ve Sellem) bunun hilafına gelen sabit hadisi bunun hatalı olduğuna delil saymıştır."(--- Beyhaki, es-Sünenü'l-kübra (4/93).

7907- Hz. Ali der ki: "Develer yüz yirmiden daha fazla olduğu zaman her elli deve için dört yaşına girmiş dişi bir deve, her kırk deve için üç yaşına girmiş dişi bir deve verilir.''(--- Şafii, el-Ümm (7/170).

7908- Bunu Amr b. el-Heysem ve başkası, Şu'be kanalıyla Ebu İshak'tan, o Asım'dan, o da Hz. Ali'den bir öncekinin aynısı rivayet etmiştir.(--- Şafii, el-Ümm (7/170).

7909- Şafii der ki: "Biz de bu görüşteyiz ve sünnete muvafık olan budur.''(--- Şafii, el-Ümm (7/170).

7910- Salim, babasından bildiriyor: Allah Resulü (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Yüz yirmiden daha fazla olduğu zaman her elli deve için dört yaşına girmiş dişi bir deve) her kırk deve için de üç yaşına girmiş dişi bir deve verilir'' diye yaz( dır)mıştır. (--- Şafii, el-Ümm (7/170).

7911- Hammad b. Seleme bildiriyor: Sumame: "Ebu Bekr, Enes'e bu konuda sünnet olanı yazdı" dedi ve söz konusu hadisi zikretti.(--- Şafii, el-Ümm (7/170).

7912- Şafii der ki: Onlar bu görüşte değildir ve şöyle demektedirler: "Yüz yirmiden fazla olması durumunda da öncekilere oranla verilir. Yüz elli deve olana kadar her beş devede zekat olarak bir koyun verilir. Sonra her elli deve için dört yaşına girmiş bir dişi deve verilir." Bu da eksiktir ve kıyas alınacak bir şey değildir. Ayrıca Allah Resulü (Sallallahu aleyhi ve Sellem), Ebu Bekr ve Ömer'den gelen hadislere muhalefet etmektedirler. İbrahım kanalıyla Hz. Ali'den gelen ve yanlarında sabit olan hadis ise Ali'den hatalı olarak rivayet edilen bir hadistir.(--- Şifii, el-Ümm (7/170).

7913- Beyhaki der ki: Hafızlardan birçok kişi Hz. Ali'nin hadisindeki hatayı Asım b. Damra'ya dayandırmakta ve şöyle demektedir: "Bu hadis hakkında diğer insanların rivayet ettiğine muhalif üç hüküm rivayet edilmiştir. Bunlardan biri, develerin yüz yirmiden fazla olması halinde öncekilere oranla verilmesidir ki bunda ihtilaf vardır. Bir diğeri, zekat memurunun yaş olarak alacağından daha büyüğünü alması durumunda mal sahibine on dirhem veya iki koyun geri vermesi, alacağından daha küçüğünü alması durumunda da kendisine on dirhem veya iki koyun verilmesidir ki, burada zikredilen on dirhem diğer kimselerin rivayet ettiğine muhaliftir. Bir diğeri de, develerin yirmi beş olması halinde beş koyun zekat verilmesinin zikredilmesidir ki bu da diğer kimselerin rivayet ettiğine muhaliftir.''(--- Beyhaki, es-$ünenü'l-kübra (4/93,94).

7914- Asım b. Damra'nın bildirdiğine göre Hz. Ali: "Yirmi beş devede beş koyun vardır" demiştir.(--- Abdurrezzak, Musannef(4/S) ve Şafii, el-Ümm (7/170).

7915- Şafii der ki: Ne biz, ne onlar, ne de başkaları bu görüşle amel etmemektedir. Yanımızda sabit olan hadis Resulullah'tan (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Yirmi beş (deve) olduğu zaman iki yaşına basmış dişi deve verilir. Hayvanlar içinde vermek için iki yaşına basmış dişi deve yoksa üç yaşına basmış bir erkek deve verilir" şeklinde gelen hadistir.(--- Şafii, el-Ümm (7/170).

7916- Salim b. Abdillah, babasından bildiriyor: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Yirmi beş (deve) olduğu zaman iki yaşına basmış dişi deve verilir. Hayvanlar içinde vermek için iki yaşına basmış dişi deve yoksa üç yaşına basmış bir erkek deve verilir" diye yazdırdı. Hz. Ömer de zekat memurlarına bu şekilde emir verirdi. Ebu Kamil'in, Hammad b. Seleme'den bildirdiğine göre Sumame şöyle demiştir: "Enes b. Malik bana Ebu Bekr'in kendisine yazmış olduğu mektubu verdi ve: ''Bu, Allah'ını Resulü'ne ve Resulullah'ın (Sallallahu aleyhi ve Sellem)ı Müslümanlara takdir ettiği zekat oranlarını açıklayan mektuptur'' dedi. Onda: ''Yirmi beş (deve) olduğu zaman iki yaşına basmış dişi deve verilir. Hayvanlar içinde vermek için iki yaşına basmış dişi deve yoksa üç yaşına basmış bir erkek deve verilir'' yazıyordu.''(--- Şafii, el-Ümm (7/170).

7917- et- Takrfb kitabında Yahya b. Adem'in Süfyan kanalıyla bildirerek Hz. Ali'nin: "Yirmi beş devede beş koyun verilir" dediğini gördüm. Ancak Hz. Ali bunu demeyecek kadar fakih birisidir. Bu söz bunu rivayet edenler tarafından söylenmiştir.

7918- Bundan daha fazla şaşılacak olan şey, Süfyan es-Sevri'nin bunu "Ebu İshak - Asım b. Damra" kanalıyla Hz. Ali'den rivayet etmesi, sonra Yahya b. Adem'in rivayet ettiği gibi demesi ve bunu terk etmesidir. Bununla birlikte buna ihtilaf edildiği gibi kendilerine ihtilaf edilen diğer iki hüküm ile amel etmesidir.

7919- Şafii, el-Kadim'de bu hükmü terk eden birine: "Bu hükmü neye dayanarak bıraktın?" deyince, adam: "Allah Resulü'nün (Sallallahu aleyhi ve Sellem) sünneti Hz. Ali'den gelen hadisin hilafına gelmiştir" karşılığını verdi. Kendisine: "Allah Resulü'nden (Sallallahu aleyhi ve Sellem) gelen hadis konusunda kimsenin hucceti olmaz mı?" dediğimizde: "Evet, kimsenin hucceti yoktur" karşılığını verdi. Bunun üzerine kendisine: "Sünnet Allah Resulü'nden (Sallallahu aleyhi ve Sellem) ve halifelerinden: ''Yüz yirmiden daha yukarısı için de her kırk deve için üç yaşına girmiş bir dişi deve, her elli deve için de dört yaşına girmiş bir dişi deve verilir'' şeklinde gelmiştir. Sen bunu nasıl bıraktın?" dedik.

7920- Şafii der ki: "Develerin zekatı konusunu Hz. Ali'nin bilmeyeceği görüşünde değiliz. Çünkü Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) zamanında Ali'nin zekat topladığı söylenmektedir."

7921- Salim b. Abdillah, babasından bildiriyor: Ömer b. el-Hattab, develerin zekatı hakkında: "Yüz yirmiden daha fazla olduğu zaman her elli deve için dört yaşına girmiş gebe bir deve verilir'' diye yazmıştır.(--- Abdurrezzak, Musanne! ( 4 /8), Malik, Muvatta (1/257), Beyhaki, es-Sünenü'l-kübra (4/87) ve Ebu Ubeyd, el-Emval (359).

7922- Şafii der ki: "Malik b. Enes'in bize bildirdiğine göre kendisi Ömer b. el-Hattab'ın zekat hususunda yazdığı mektubu okumuş ve onu bir sonraki hadiste geçtiği üzere anlatmıştır."

7923- İbn Bukeyr der ki: Malik, bize, Ömer b. el-Hattab'ın zekat hususunda yazdığı mektubu okuduğunu ve onda şöyle yazılı olduğunu söyledi: "Bismillahirrahmanirrahim. Zekat oranlarını açıklayan yazıdır. Yirmi dört ve daha az olan develerde her beş deve için zekat olarak bir koyun vardır. Yirmi beş deveden otuz beş deveye kadar da iki yaşına basmış bir dişi deve verilir. Hayvanlar içinde vermek için iki yaşına basmış dişi deve yoksa üç yaşına basmış bir erkek deve verilir. Otuz altı deveden kırk beş deveye kadar üç yaşına girmiş bir dişi deve verilir. Kırk altı deveden altmış deveye kadar da dört yaşına girmiş gebe bir deve verilir. Altmış bir deveden yetmiş beş deveye kadar da beş yaşına girmiş bir dişi deve verilir. Yetmiş altı deveden doksan deveye kadar üç yaşına girmiş iki dişi deve verilir. Doksan bir deveden yüz yirmi deveye kadar da dört yaşına girmiş olan iki gebe deve verilir. Yüz yirmiden daha yukarısı için de her kırk deve için üç yaşına girmiş bir dişi deve, her elli deve için de dört yaşına girmiş bir dişi deve verilir." Sonrasında da koyunların zekatını zikretti. (--- Malik, zekat (1/257, 258).

7924- Beyhaki der ki: Bu konuda başka bir yazı da olmasaydı bu huccet sayılırdı. Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem), zekat oranları konusunda Ömer b. el-Hattab'a bu yönde emir vermiştir. Ömer b. el-Hattab bunu kendi görüşü olarak yazmadığı gibi içine bir görüş katmamıştır ve onunla amel etmiştir. Zekat memurlarına da onunla amel etmelerini emretmiştir. Resulullah'ın (Sallallahu aleyhi ve Sellem) ashabı toplanmışken oğlu Abdullah b. Ömer o yazıyı okudu. Sonra onu Abdullah'ın oğlu Salim ve azatlısı Nafi' okudu. Mektup Ömer'in ailesinin yanında bulunmaktaydı. Zühri bu mektubu okuyunca Ömer b. Abdilazız için ondan bir nüsha yazdı. Malik b. Enes onu okuyana kadar da mektup yanlarında kaldı.

7925- Bu daha önce "Sumame b. Abdillah - Enes b. Malik - Ebu Bekr es-Sıddık" kanalıyla Allah Resulü'nden (Sallallahu aleyhi ve Sellem) gelen rivayete muvafık iken nasılolur da Süfyan b. Hüseyn ve Süleyman b. Kesir bunu "Zühri - Salim - babası" kanalıyla Allah Resulü'ne (Sallallahu aleyhi ve Sellem) isnad etmiştir? Doğruya Allah'ın sayesinde ulaşılır.

Sonraki sayfa için aşağıdaki link’i kullan:

Yaşlarına Göre Develer