musannef Abdurrezzak

Diyetler

ANA SAYFA Kur’an Hadis Sözlük Biyografi

Diyet Miktarının Belirlenmesi & Diyetin Ağırlaştırılması

17254- Zühri bildiriyor: "Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) öldürmede tam diyete hükmetti."

17255- Zühri der ki: Resülullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) zamanında diyet, yüz deveydi ve her devenin gümüş olarak karşılığı iki ükiyyeydi. Bu şekilde tam diyet dörtbin dirhem ediyordu. Hz. Ömer zamanında develerin fiyatı artıp gümüşün değeri düşünce diyette her bir deveye karşılık gümüşü birbuçuk ukiyye yaptı. Daha sonra yine develerin fiyatı artıp gümüşün değeri düşünce diyette her bir deveye karşılık gümüşü iki ukiyye yaptı. Bu şekilde tam diyet sekiz bin dirhem ediyordu. Ancak develerin fiyatı artıp gümüşün değeri düşmeye devam edince en sonunda Hz. Ömer diyetin gümüş olarak bedelini oniki bin dirhem, altın olarak bedelini bin dinar, sığırlardan ikiyüz sığır, davalarda ise ikibin koyun olarak belirledi."

17256- İbn Cüreyc bildiriyor: Ata (b. Ebi Rebah): "Ömer b. el-Hattab zamanına kadar diyet yüz deve olarak veriliyordu. Hz. Ömer zamanında ise develerin fiyatı artınca diyette her bir deveyi yüzyirmi dirhem üzerinden hesap etti" dedi. Ona: "Şehirde oturan kişi diyeti altın yerine yüz deve veya ikiyüz sığır veya iki bin koyun olarak verebilir mi?" diye sorduğumda: "isterse diyeti deve olarak öder, altın vermez. Bu yöndeki ilk uygulama bu şekildedir" karşılığını verdi.

17257- İbn Cüreyc bildiriyor: Ata (b. Ebi Rebah)'a: "Şehirde oturan kişi diyeti isterse deve veya sığır olarak verebilir mi?" diye sorduğumda: "Hayır! Şehirliler diyeti hayvan olarak vereceklerse ancak deve olarak verirler" karşılığını verdi. Ata bununla, şehirlilerin Resülullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) zamanında diyeti bu şekilde ödediklerini söylemek istedi.

17258- Ata (b. Ebi Rebah) der ki: "Deve sahiplerinin diyeti deve olarak, sığır sahiplerinin sığır olarak, koyun sahiplerinin de koyun olarak vermesi gerektiği söylenirdi."

17259- Katade der ki: "Deve sahipleri diyeti deve olarak, altın sahipleri altın olarak, gümüş sahipleri gümüş olarak, koyun sahipleri koyun olarak, kumaş sahipleri de giysi olarak verirler."

17260- Hasan(-ı BasrI) der ki: "Sığır veya koyun sahibi olan kişi isterse diyeti deve olarak verebilir."

17261- İbn Tavus, babasından (Tavus'tan) bildirir: "Diyet, yüz deve veya aynı değerde başka mallardan verilir."

17262- İbn Tavus, babasından (Tavus'tan) bildirir: "Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) diyeti yüz deve olarak belirledi."

17263- Şa'bi bildiriyor: "Hz. Ömer, diyeti gümüş sahipleri için onbin dirhem, altın sahipleri için bin dinar, kumaş sahipleri için bin giysi, sığır sahipleri için ise ikiyüz sığır olarak belirledi. Sığır konusundaki sünnetin de böyle olduğunu işittik. Koyun sahipleri için diyeti ikibin koyun olarak belirledi ki koyun konusunda da sünnetin öyle olduğunu işittik. Deve sahipleri için de diyeti yüz deve olarak kıldı."

17264- ikrime der ki: "Hz. Ebu Bekr diyette her deve yerine iki sığır verilmesine hükmetti."

17265- Başka bir kanalla Amr b. Şuayb'dan aynısı rivayet edilmiştir.

17266- Amr b. Dinar der ki: Tavus'un: "Himyerli (kumaş sahibi) olanlar diyeti her biri üç parçalık olmak üzere üçyüz kaftan olarak verirler" dediğini işittim.

17267- İbn Cüreyc bildiriyor: Ata (b. Eb, Rebah)'a: "Sığırve koyun sahibi olan bedevi diyeti alacak olan kişi istese de, istemese de diyeti deve olarak verebilir mi?" diye sorduğumda şu cevabı verdi: "Diyet, diyeti alacak olan kişinin hakkıdır. Bu kişi diyeti nasıl isterse öyle alma hakkına sahiptir. Diyeti verecek olan kişinin hayvanı ne ise diyeti ondan alır ve başka cins maldan verilmesini kabul etmeme hakkı da vardır."

17268- İbn Tavus bildiriyor: Babam (Tavus) şöyle derdi: "Şehirli olsun, bedevi olsun tüm insanlar için diyet yüz devedir. Devesi olmayan kişiler için de gümüşü olanlar bunu gümüş olarak, sığırı olanlar sığır olarak, koyunu olanlar koyun olarak, kumaşı olanlar da kumaş olarak verirler. Diyeti ödeyecek olanlar o günün şartlarında deve fiyatını ölçü alarak ödemeyi istedikleri sınıftan yaparlar. Deve fıyatları artar veya azalırsa diyet de bu değişikliğe göre belirlenir."

17269- İbn Cüreyc der ki: İbn Tavus'a: "Mısır sahibi olanlar diyeti tahıl olarak mı verir?" diye sorduğumda şu cevabı verdi.: "Bu konuda bir şey işitmiş değilim. Ancak babam (Tavus): "Diyeti alacak olan kişi, insanlar içinde develerinin çokluğuyla bilinen kişiden bunu deve olarak alma hakkı vardır" derdi."

17270- Amr b. Şuayb der ki: Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) yüz deve olan diyeti şehirde oturan kişiler için dört yüz dinar veya aynı değerde olan gümüş olarak belirlerdi. Bu belirlemeyi de günün deve fiyatları üzerinden yapardı. Şayet deve fiyatları artarsa bu bedeli aynı oranda yükseltir, deve fiyatlarının düşmesi durumunda da bu bedeli aynı oranda düşürürdü.

Hz. Ebu Bekr de malların artıp develerin çoğaldığı bir ortamda şehirde oturanlar için yüz deveye duruma göre altı yüz ile sekiz yüz dinar arasında bir fiyat biçti. Hz. Ömer ise şehirde oturanlar için diyeti yüz deveye karşılık oniki bin dirhem olarak belirledi ve bu konuda şöyle dedi: "Gördüğüm kadarıyla diyet develerin fiyatına göre bazen yükselip bazen düşüyor. Mallarınızın (paralarınızın) da çoğaldığını görüyorum. Sizin adınıza benden sonraki yöneticilerin bu konuda uygun olmayan hükümler vermesinden endişe ediyorum. Zira deve fiyatlarının yükselmesiyle diyeti ödeyecek müslüman kişinin malı haksız yere telef olur ve ödeyeceği miktar haksız yere artar. Bu şekilde de bu durumdaki müslümanların malları gasbedilmiş olur. Şehirde oturanlar için ağırlaştırılmış diyet yoktur. Cinayet haram ayda ve haram bölgede işlenmiş olsa dahi şehirde oturanlara ağırlaştırılmış diyet ödetilmez. Bunlar diyeti oniki bin dirhemden daha fazla ödemezler. Bedevilerden deve sahipleri diyeti Resülullah'ın (Sallallahu aleyhi ve Sellem) hükmü gereğince belirlenen yaşlarda yüz deve olarak verirler. Bunlardan sığır sahipleri ikiyüz sığır, koyun sahipleri de ikibin koyun olarak verirler. Şehirde oturanların diyeti sadece altın ve gümüş olarak belirlenseydi bu konuda biz de aynı şekilde hüküm verirdik. Resülullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) şehirde oturanların diyeti konusunda belirli bir miktarda altın veya gümüş belirlemiş olsaydı biz de Resülullah'ın (Sallallahu aleyhi ve Sellem) bu hükmüne göre davranırdık. Ancak Resülullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) onların altın ve gümüş olarak verecekleri diyeti günün deve fiyatlarına göre belirlemişti."

Tahric: Beyhaki (8/76), farklı kanallardan rivayet etti.

17271- Yahya b. Said bildiriyor: "Ömer b. el-Hattab diyeti altın olarak bin dinar, gümüş olarak da oniki bin dirhem olarak belirledi."

17272- İbn Cüreyc der ki: Abdulazız b. Ömer'in bana bildirdiğine göre Ömer b. Abdilazız'in bir mektubunda Ömer b. el-Hattab, devleti bölgelere ayırırken her bölge komutanına şöyle bir mektup yazdı: "Deve sahipleri diyeti deve olarak, sığır sahipleri sığır olarak, koyun sahipleri koyun olarak, Yemen ahalisinden kumaş sahipleri de diyeti beşyüz kaftan veya aynı değerde olan diğer tür giysilerden verirler. Diyeti ödeyecek kişi eğer bedevi ise yüz deve verir ve diyeti altın ya da gümüş olarak verme zorunluluğu getirilmez. Diyeti ödenecek kişi bedevi ise bu diyet yüz deve olarak verilir. Kişi deve bulamazsa yüz deve karşılığı iki bin koyun verir."

ibn Cüreyc der ki: "Hz. Osman da ağırlaştırılmış diyette dörtbin dirheme hükmetti."

17273- ikrime der ki: Adiy b. Ka'b'ın azatlısı Ensar'dan bir adamı öldürünce Resulullah (Sallallahu aleyhi ve Sellem) diyet olarak oniki bin dirheme hükmetti. "Sırf Allah ve Resulü kendi lütfu ile onları zengin kıldığı için intikam almaya kalktılar"[Tevbe, 74] buyruğu da bunu anlatmaktadır. Zengin olmaları diyeti almaları ile olmuştur.

Tahric: Ebu Davud (4546); Tirmizi (1388, 1389); Nesai (8/44); İbn Mace (2629, 2632) ve Beyhaki (8/78), "Muhammed b. Müslim-İbn Abbas" kanalıyla rivayet ettiler.

Diyetin Ağırlaştırılması

17274- Ömer b. el-Hattab der ki: "Şehirde oturanlar ağırlaştırılmış diyet ödemezler. Zira onlar, diyeti altın olarak verir ve bunu altın olarak vermek ağırlaştırılmış diyet gibidir."

17275- Başka bir kanalla bu hadisin aynısı bildirilir.

17276- ikrime der ki: "Diyet ancak hayvanların yaşları yüksek tutularak ağırlaştırılabilir. Ancak altın ve gümüşte ağırlaştırma olmaz, zira diyeti altın ve gümüşten vermek ağırlaştırılmış diyet gibidir."

17277- Amr b. Şuayb der ki: "Hz. Osman da ağırlaştırılmış diyette dörtbin dirheme hükmetti."

Ağırlaştırılmış Diyetin Ödendiği Durumlar

17278- İbn Tavus bildiriyor: "Babam (Tavus) komşunun öldürülmesinde veya kişinin haram aylarda öldürülmesinde ağırlaştırılmış diyet ödetirdi."

17279- Zühri ile Mücahid der ki: "Haram aylarda öldürülen, ihramlı iken öldürülen ve Harem bölgesinde öldürülen kişinin diyeti ağırlaştırılmış olarak ödenir."

17280- Başka bir kanalla İbn Şihab (ez-Zühri)'den aynısı rivayet edilmiştir.

17281- Katade der ki: "Harem bölgesinde öldürülen kişi için tam diyetin yanında diyetin üçtebiri de verilir. ihramlı iken öldürülen kişiye de diyeti ağırlaştırılmış bir şekilde verilir."

17282- İbn Ebi Necih, babasından bildirir: "Hac mevsiminde adamın biri atıyla kadının birini ezdi ve kaburga kemiklerinden birini kırdı. Kadın bundan dolayı ölünce Hz. Osman diyet olarak sekiz bin dirhem verilmesine hükmetti. Kadın Harem bölgesinde öldürüldüğü için tam diyetin yanında diyetin üçtebirini de verdi."

Tahric: Beyhakı (8/70, 71), Şu' be kanalıyla İbn Ebi Nec'ih'ten rivayet etti.

17283- Sevri bildiriyor: İbn Uyeyne de İbn Ebi Necih vasıtasıyla babasından aynısını: "Mekke'de zilka'de ayında ... " ziyadesiyle rivayet etti.

Tahric: Beyhakı (8/71), Said b. Mansur kanalıyla İbn Uyeyne'den rivayet etti.

17284- İbn Cüreyc der ki: Ata (b. Ebi Rebah) kişinin komşusunu öldürmesi konusunda: "Diyeti ağırlaştırılmış bir şekilde ödeneceği söyleniyor" dedi. Ona: "Kişinin akrabalarından birini öldürmesi konusunda diyeti nasıl olur?" diye sorduğumda: "Bize ulaşana göre böylesi bir durumda diyet ağırlaştırılmış bir şekilde ödenir" dedi. Ona: "Kişinin amcaoğlunu öldürmesi konusunda diyeti nasıl olur?" diye sorduğumda: "Aynıdır! Bütün arkabalarda diyet ağırlaştırılmış bir şekilde ödenir" dedi.

17285- İbn Cüreyc'in bildiriyor: Ata (b. Ebi Rebah) bana: "Haram aylarda veya Harem bölgesinde işlenen cinayetlerde diyet ağırlaştırılmış bir şekilde ödenir" dedi.

17286- İbn Cüreyc der ki: Amr b. Dinar ve Süleyman el-Ahvel'in bana bildirdiğine göre Tavus'un: "Kişinin Harem bölgesinde veya haram aylarda öldürülmesi ile kişinin komşusunu öldürmesinde ağırlaştırılmış diyet vardır" dediğini işitmişlerdir.

17287- Abdurrezzak bildiriyor: İbn Uyeyne de Amr vasıtasıyla İbn Tavus'tan aynısını: "Diyetin ağırlaştırılması, arttırılması ile değil verilecek hayvanların yaşlarının yüksek tutulmasıyla olur" ziyadesiyle rivayet etti.

17288- İbn Tavus'un, babasından (Tavus'tan) bildirdiğine göre Resülullah

(Sallallahu aleyhi ve Sellem): "Kişinin Haram aylarda öldürülmesi ile komşunun

öldürülmesi durumunda ağırlaştınımış diyet vardır" buyurmuştur.

Tahric: İbn Amr hadisinden Ahmed (2/217) rivayet etti.

17289- İbn Tavus, babasından (Tavus'tan) bildirir: İbn Abbas'a, Haram aylarda ve Harem bölgesinde komşusunu öldüren kişinin vereceği diyeti sorduğumda veya biri ona bunu sorduğunda İbn Abbas: "Bilmiyorum" cevabını verdi.

ibn Cüreyc der ki: "ibn Tavus böylesi bir kişinin vereceği diyet konusunda bir şey demezdi."

17290- Ata (b. Ebi Rebah) der ki: "ihramda olmayan biri ihramda olan birini öldürdüğü zaman diyeti ağırlaştırılmış bir şekilde öder."

17291 .. Zühri der ki: "Haram aylarda gerçekleştirilen yaralamalarda diyet ağırlaştırılmış bir şekilde ödenir."

17292- İbn Ebi Necih bildiriyor: Mücahid: "Kadının yüzünün diyeti ağırlaştırılmış olarak ödenir" derdi. Yine: "Erkek olsun, kadın olsun alt dudağın diyeti ağırlaştırılmış olarak ödenir" derdi. Yine şöyle derdi: "Diyetin ağırlaştırılması alınacak hayvan sayısını arttırkmakla değil, deveyi daha iyisinden seçmekle olur. Diyette alınacak develerin fiyatı birbiriyle eşittir. Birinin diğerinden daha değerli olması diyetin ağırlaştırılması anlamına gelir. Yoksa diyeti ağırlaştırırken alınacak hayvan sayısı arttırılmaz."

17293- Ömer b. el-Hattab: "Haram aylarda veya Harem bölgesinde işlenmiş olsa dahi şehirde oturan kişinin ödeyeceği diyet ağırlaştırılmaz" demiştir.

17294- Mücahid bildiriyor: "Ömer b. el-Hattab, Haram aylarda veya Harem bölgesinde ve ihramlı iken öldürülen kişi için bir tam diyet ile diyetin üçtebirinin verilmesine hükmetti."

17295- Muğıre ile Eş'as'ın bildirdiğine göre ibrahim(- NehaI) ile Şa’bi, Harem bölgesinde veya haram aylarda veya benzeri durumlarda işlenen cinayetlerde ödenecek diyetin ağırlaştırılmaması gerektiği üzerinde ittifak etmişlerdir.

17296- Katade bildiriyor: ibnu'l-Müseyyeb, Süleyman b. Yesar ve Ata b. Ebi Rebah: "Haram aylarda öldürülen kişi için bir tam diyet ile diyetin üçtebiri verilir" dediler. Bunu Hasan'a zikrettiğimde: "Bu şekilde olacağı hakkında bilgim yok" dedi.

Tahric: Beyhakı bunu Said b. el-Müseyyeb' ten "Harem Bölgesinde Öldürülen Kişinin Diyeti" başlığı altında rivayet etti.

Sonraki sayfa için aşağıdaki link’i kullan:

Haram Aylarda Mala Zarar Vermek