57- ELDEN ELE (YANİ
SATILAN VE ALINANIN İKİSİ DE PEŞİN OLARAK) HAYVANLARI SAYICA FAZLA HAYVANLARLA
MÜBAYAA ETMEK BABI
حدّثنا
نَصْرُ بْنُ
عَلِيٍّ
الْجَهْضَمِيُّ.
حدّثنا
الْحُسَيْنُ
بْنُ
عُرْوَةَ.
حدّثنا
وَحَدَّثَنَا
أَبُو عُمَرَ
حَفْصُ اشْتَرَى
صَفِيَّةَ
بِسَبْعَةِ
أَرْؤُسٍ.قَالَ
عَبْدُ
الرَّحْمنِ:
مِنْ
دِحْيَةَ الْكَلْبِيِّ.
في الزوائد:
إسناده صحيح
ورجاله
موثقون.
Enes (bin Mâlik)
(r.a.)'den; Şöyle demiştir: Nebi (Sallallahu Aleyhi ve Sellem), (mu'minlerin
anası) Safiyye (bint-i Huyey)'yi yedi baş (cariye - köle) ile satın aldı.
(Râvî Abdurrahman
dedi ki: (Nebi, Safiyye'yi) Dihye el-Kelbrden (satın aldı.)
Zevaid de: Bu
hadis’in isnadının sahih, ravilerinin sika olduğu bildiriliyot.
AÇIKLAMA: Zevaid yazarı bu hadisi Zevaid türünden saymış ise
de bu bir kalem hatasıdır. Çünkü Müslim de Nikah kitabının 14. babında bu
hadisi rivayet etmiştir. Safiyye (r.anha) Beni Kurayza ve Beni Nadir isimli
meşhur iki yahudi kabilesinin reisi olan Huyeyy'in kızı, Peygamberlerden Harun
(a.s.)'ın sülalesinden idi. Hay ber savaşında esir edilenler arasındaydı. Bu
rivayete göre Dihye el-Kelbi'nin payına düştükten sonra Resul-i Ekrem (s.a.v.)
onu satın almış ve ona karşılık. Dihye'ye yedi baş cariye - köle vermiştir.
Verilenlerin cariye veya köle olduğuna, şayet karışık. ise kaçının cariye,
kaçının köle olduğuna dair bir bilgi edinemedim. Hepsinin cariye veya köle
olması da muhtemeldir. Şunu da belirteyim: Buhari ve Müslim'in Enes (r.anh)'den
rivayet ettikleri bir hadise göre Hayber esirleri toplandıktan sonra Dihye
(r.anh) gelerek: Ya Resulallah, esir alınan cariyelerden bir tanesini bana ver,
dedi. Dihye de gidip Safiyye'yi aldı. Fakat bir sahabi Ben-i Kurayza ile Ben-i
Nadir'in en büyük hanedanı olan Safiyye'nin Dihye tarafından alınmasına karşı
çıkıp durumu Resul-i Ekrem (s.a.v.)'e arz etmesi neticesinde, Dihye'nin Safiyye'yi
değil de, başka bir cariye alması emredilmiş, sonra Safiyye ganimet olarak
Resul-i Ekrem (s.a.v.)'in mülkiyetine geçmiştir. Bilahare Resul-i Ekrem
(s.a.v.) onu azad ederek, mü'minlerin anaları arasında idhal buyurmuştur.
Safiyye
(r.anha)'nın Resul-i Ekrem (s.a.v.)'e intikal etmesi şekline ait rivayetlerin
birleştirilmesi ile ilgili olarak Nevevi şöyle der: Safiyye'niri Dihye'nin
payına düştüğüne ait cümlenin manası muhtemelen şöyledir: Resul-i Ekrem
(s.a.v.), Dihye'ye, bir cariye almasını müsaade ettiği ve Dihyede Safiyye'yi
seçtiği için, kendisinin payına düşmüş, denilmiştir. Resul-i Ekrem (s.a.v.)'in
Safiyye'yi yedi baş insan karşılığında Dihye'den satın almasına ait cümlenin
manası da şöyle olabilir: Resul-i Ekrem (s.a.v.) çıkacak dedikoduları önlemek
amacı ile Safiyye'yi Dihye'ye vermeyi uygun bulmayınca, gönlünü almak üzere
kendisine yedi esir vermiştir. Bu yedi kişi, Safiyye'nin yerine verildiği için
bu verilişe alım satım denilhıiştir. Bu cümleler böyle yorumlanınca rivayetler
arasında bir ihtilaf kalmaz.
HADİSTEN
ÇIKARILAN FIKIH HÜKMÜ
Satılan ve
satın alınan'ın ikisi de peşin olduğu takdirde bir cariye veya bir köleyi,
birden fazla cariye veya köle ile satmak ve satın almak caizdir. Faiz sayılmaz.
Hayvanların satışı da böyledir. Yani satılan ve satın alınanın ikisi de peşin
olduğu takdirde bir hayvanı birden fazla hayvanla satmakta ve satın almakta bir
sakınca yoktur. Bundan önceki babta beyan ettiğim gibi bu hususta alimlerin
icması vardır. Avnü'l-Mabüd yazarının İbnü'l- Kayyim'den naklen verdiği bilgiye
göre, ölçülerek veya tartılarak satılan malların dışında kalan, köle, cariye,
hayvan, bitki ve sair mallar peşin olmak kaydı ile birisi diğerinden fazla da
olsa birbiriyle satılması caizdir,
Satılan veya
satın alınan mal veresiye olursa cumhura göre satış yine sahihtir. Ebu Hanife,.
Kufe'nin diğer alimleri ve Ahmed'e göre caiz değildir. Malik'e göre veresiye
satılacak ile satın alınacak mal aynı cinsten olup birisi diğerinden fazla ise
satış sahih değildir. Mallar sayıca eşit ise veya cinsleri değişik ise satış
sahihtir. Bu hususta geniş bilgi bundan önceki babta verildi.